Verwijst naar de wereldreligie en -cultuur die in de eerste eeuw n. Chr. tot ontwikkeling kwam op basis van de leer van Jezus Christus van Nazareth. De wortels van deze religie liggen in de joodse traditie en het Oude Testament. Een van de kenmerkende grondbeginselen is het geloof in de dood en wederopstanding van Jezus. De religie omvat een traditie van geloof, rituelen en een vorm van kerkelijke autoriteit of leiderschap.

B Verwijst voornamelijk naar de stijl en periode van de Christelijke kunst in Italië en het westelijke Middellandse-Zeegebied, ruwweg vanaf de derde tot het midden van de negende eeuw n. Chr. Kenmerkt zich door bewerking van de artistieke taal en symbolen van de klassieke Oudheid, maar offert klassieke idealen van lichamelijke schoonheid en technische volmaaktheid veelal op om de spiritualiteit en de onstoffelijke wereld te benadrukken. Gebruik ‘Byzantijns’ voor de stijl en periode van de christelijke kunst in het oostelijk Middellandse-Zeegebied vanaf de 4de tot aan het midden van de 15de eeuw.

Verwijst naar een christelijke geestelijke kerkfunctionaris die officieel is verbonden aan een bepaald huishouden of instituut. Het betreft bijvoorbeeld een geestelijke die werkzaam is voor het hof of de huishouding van een soeverein vorst of heer, of voor een kasteel, schip, garnizoen, regiment of andere groep binnen de landmacht of marine, universiteit of hogeschool, schoolinstelling, armenhuis, gevangenis, begraafplaats, wetgevende kamer of andere openbare instelling. De term kan ook in zijn oorspronkelijke betekenis worden gebruikt en verwijst dan naar de priester of een andere geestelijke die de diensten in een kapel leidt of verzorgt.

Te gebruiken voor de stichters of mannelijke hoofden van families, stamlijnen of hele sociale klassen, standen of volkeren. Wordt ook gebruikt voor de hooggeplaatste kerkvorsten van die naam in bepaalde christelijke kerken, zoals de Grieks-orthodoxe, Russisch-orthodoxe en Koptische kerken.

Verwijst naar de kunst en cultuur die zijn verbonden met de islamitische dynastie met deze naam die werd gesticht in 750, toen deze het Umayyad-kalifaat omverwierp. De Abbasids waren een Mexicaanse familie die afstamde van Abbas, de oom van Mohammed. Hun hoofdkwartier bevond zich in Mesopotamië en ze stichtten de stad Bagdad in 762. Perzische ideeën overheersten tijdens deze periode en de Abbasids regeerden in pracht en praal als oriëntaalse monarchen. Ze stimuleerden een intensieve intellectuele en artistieke activiteit. Er werden veel paleizen en moskeeën gebouwd en de productie van luxeartikelen werd een industrie. Er ontwikkelde zich een eenvormige kunststijl die was geïnspireerd op het oude Perzië in plaats van op het christelijke Syrië. De verwoeste stad Samarra, die in de 9de eeuw werd bezet door de Abbasids, is een uitstekend voorbeeld van deze invloed, vooral met betrekking tot de Sassaniaanse constructiemethoden. Samarra staat bekend om zijn ornamentaal stucwerk, vooral om de 'afgeschuinde' manier van decoreren die is afgeleid van Scythisch-Siberisch abstract ontwerp. Hoogwaardig Chinees porselein werd geïmiteerd door pottenbakkers uit deze periode; de resultaten waren echter duidelijk islamitisch, met Arabische inscripties en ontwerpen. Abbasid-weefsels kregen eveneens een herkenbaar islamitisch karakter. Het grote rijk werd onbeheersbaar en toen het centrale bestuur zwakker werd, werden er rivaliserende kalifaten gevestigd. De Abbasids bleven tot 1258 een gedeelte van de islamitische wereld regeren, maar hun dominantie duurde slechts tot het midden van de 10de eeuw.

Stijl en cultuur van de historische groep die vanaf de 11e eeuw in de Hoorn van Afrika woonde. Het waren voornamelijk christelijke en Semitisch sprekende volkeren in een gebied dat Eritrea, Tigray, Gonder en delen van Gojam, Shewa en Welo omvatte, op het grondgebied van het huidige Ethiopië.

Halfronde of polygonale aanbouwen aan een grotere ruimte. Gebruikelijk in Romeinse basilieken en christelijke kerken.

Christelijk religieus seizoen dat van de vierde zondag vóór Kerstmis tot Kerstmis duurt en door sommigen als een periode van bidden en vasten wordt gezien.

Elk van de verscheidene christelijke gezindten die geloven in de letterlijke en op handen zijnde wederkomst van Christus en het naderende einde van de wereld. Deze overtuigingen worden in de meeste perioden van de geschiedenis aangetroffen. William Miller (1781-1849) begon in de Verenigde Staten een beweging op basis van zijn voorspelling dat Christus zou wederkeren in 1843-44. Millers volgelingen, die het kerkgenootschap van de zevendedagsadventisten hebben gesticht, geloven dat de wederkomst van Christus alleen is uitgesteld doordat de sabbat niet wordt geheiligd. Zevendedagsadventisten houden zich streng aan de regels voor de heiliging van de sabbat en aan de oudtestamentische spijswetten.

Verwijst naar een islamitische religieuze beweging die in 1889 in India is gesticht door Mirza Ghulam Ahmad (ca. 1839-1908). Ghulam Ahmad beweerde dat hij de in de Koran voorspelde messias Mahdi, de christelijke Verlosser, een incarnatie van de hindoegod Krishna en een wederverschijning van Mohammed was. In 1914 splitste de geloofsgemeenschap zich in twee heel verschillende takken, de Qadiyani en de Lahori. De Ahmadiyya-beweging wordt door orthodoxe moslims afgewezen omdat de claim van Ghulam Ahmad dat hij een profeet is na Mohammed, niet samengaat met het traditionele geloof dat Mohammed de laatste manifestatie van God was. Andere onorthodoxe overtuigingen zijn dat Jezus zijn dood heeft geveinsd en in werkelijkheid is ontkomen naar India, waar hij overleed op de leeftijd van 120 jaar, en dat het begrip jihad (heilige oorlog) kan worden geherinterpreteerd als een vreedzame in plaats van gewelddadige strijd tegen ongelovigen. Na jarenlange demonstraties tegen de beweging werden haar volgelingen in 1974 tot ketters uitgeroepen en officieel in de ban gedaan door de orthodoxe islamitische gemeenschap. De beweging staat bekend om haar zendingsijver en is actief in Azië, Afrika en Europa.

Liturgische gewaden met lange, strakke mouwen en een volledige rok, meestal van linnen gemaakt. Alben worden door christelijke priesters en soms ook door gewijde koningen gedragen, vaak onder een ander gewaad. In de westerse kerken zijn ze wit en in de oosterse kerken kunnen ze allerlei kleuren hebben. Alben werden soms gedecoreerd met rijk geborduurde apparels bij de polsen en langs de onderzijde. De term verwijst eveneens naar soortgelijke niet-kerkelijke kleding, met name zoals die door de oude Grieken en Romeinen werd gedragen.

Verwijst naar geschilderde of beeldgesneden beelddragende objecten in christelijke kerken. Kenmerkend voor altaarstukken is dat deze meestal zijn ingelijst, en dat ze óf aan de achterkant van het altaar zijn opgesteld, aansluitend op de achterkant van het altaarblok, óf op de muur achter het altaar zijn gehangen. Altaarstukken kunnen op zowel het centrale hoogaltaar als op de zijaltaren zijn geplaatst. Op de afbeelding zijn doorgaans religieuze figuren te zien die dikwijls deel uitmaken van een verhalende of didactische scène. Ook een beschermheilige van de kerk wordt vaak op een altaarstuk afgebeeld.

De preekstoelen in het schip ter lezing van het evangelie of de brieven, in vroeg-christelijke kerken. In de Balkan en Griekse kerken vandaag de dag, grote preekstoelen of lessenaars.

Vaten van uiteenlopende vorm en grootte, gebruikt in kerken en bij kroningsplechtigheden voor het bevatten van vloeistoffen. Ook zijn het vaten uit de (Romeinse en vroeg-christelijke) Oudheid, vaak bolvormig, met een of twee handvatten, die werden gebruikt voor parfum, zalf of het serveren van dranken. Er bestaan ook zogenaamde pelgrimsampullen, in de vroeg-christelijke tijd gebruikt bij martelaarsgraven.

Verwijst naar mensen die zich om geloofsredenen hebben teruggetrokken uit de wereld, in het bijzonder in de vroegchristelijke periode of in de orthodoxe kerken van het oosten.

Levenssymbool in de Egyptische kunst; later overgenomen door de christelijke kunst. (VKW). Het bovenste deel van dit kruis is een lus.

Te gebruiken om te verwijzen naar de anglicaanse kerk (Church of England); gebruik 'episcopaal' om te verwijzen naar de episcopale kerk in Amerika. De term verwijst naar een christelijke geloofsrichting met zowel protestantse als katholieke elementen die ontstond na de breuk tussen de Engelse koning Hendrik VIII en de rooms-katholieke kerk (circa 1532-34). Het anglicanisme is de officiële Britse staatsgodsdienst, en de Britse soevereine vorst is nog altijd het officiële hoofd van de anglicaanse kerk. Aanvankelijk droeg de kerk nog een overwegend katholiek karakter, maar onder Edward IV en Elizabeth I werden er hervormingen doorgevoerd en werd een meer protestants georiënteerde geloofsleer geïntroduceerd, met een nieuwe versie van het Book of Common Prayer en de Negenendertig Artikelen. Hoewel de huidige anglicaanse kerk in het algemeen wordt gekenmerkt door een tolerante houding, zijn de spanningen tussen protestants en katholiek gezinde stromingen binnen de kerk nooit verdwenen en heerst er weerstand tegen nieuwe vrijzinnige en evangelische invloeden. Het anglicanisme berust op episcopaal gezag en op een structuur van parochies, welke van fundamenteel belang is voor de kerkelijke organisatie.

In het algemeen mensen die een boodschap moeten overbrengen, boodschappers dus. In de context van de christelijke iconografie specifiek gebruikt om te verwijzen naar de twaalf getuigen die werden uitgezonden om de woorden van Jezus Christus te prediken.

Christelijk pinksterkerkgenootschap dat begin 20ste eeuw in Canada en de Verenigde Staten is ontstaan uit voorheen zelfstandige pinkstergemeenten. De Assemblies of God staan in de doopsgezinde traditie en geloven in het bijzonder dat spreken in tongen het bewijs is voor de doop met de Heilige Geest. Het kerkgenootschap stimuleert zendingswerk over de hele wereld.

Sedert de vroegchristelijke tijd de hoven voor basilieken, omgeven door drie of vier zuilengalerijen, als bij het Romeinse atrium gedekt met naar binnen hellende daken. VWB

Verwijst naar christelijke kloosterorden of gemeenschappen van mannen of vrouwen die zich houden aan de regel van de Heilige Augustinus, bestaande uit voorschriften voor een religieus leven geschreven door de theoloog Augustinus, bisschop van Hippo (354-430). In de augustijner regel ligt de nadruk op de verbondenheid met anderen in een gemeenschappelijke liefde voor God. De eersten die de regel volgden waren de Reguliere Kanunniken, ook wel Augustijner Kanunniken genoemd, en goedgekeurd in 1059-63. De term verwijst vaak in het bijzonder naar een van de twee augustijner hoofdstromen, namelijk de bedelorde die bekendstaat als de Augustijner Heremieten. De orde van de Augustijner Heremieten ontstond in 1256 toen verspreide orden van Italiaanse kluizenaars werden verenigd. Andere bekende kloosterorden die de regel overnamen zijn de premonstratenzers en de hiëronymieten. Augustijners zijn verantwoordelijk voor vele missies, kloosters, scholen en bekende ziekenhuizen overal ter wereld.

Horizontale stokken, meestal geplaatst op palen, die de uiteinden van christelijke altaars omsluiten en waar de gordijnen aan hangen.

Kapers of piraten die actief waren langs de kust van de Barbarijse staten. Saraceense en Turkse Barbarijse zeerovers hadden toestemming om schepen en nederzettingen onder christelijke heerschappij te plunderen.

Verwijst naar verschillende christelijke kloostergemeenschappen van de Byzantijnse rite die de kloosterregel volgen van Sint Basilius, hun spirituele vader; er zijn vijf hoofdtakken van de Orde van Sint Basilius. De basiliaanse kloostergemeenschap is eeuwenlang zeer invloedrijk geweest in de Byzantijnse gemeenschap, vergelijkbaar met de benedictijnse invloed binnen de westerse kloostergemeenschap. Sint Basilius, theoloog en aartsbisschop van Caesarea in Cappadocië (in het tegenwoordige Turkije), schreef zijn kloosterregel tussen 358 en 364. De eenvoudige, maar strenge kloosterregel van Sint Basilius vereist volgelingen te leven in gemeenschappen en propageert een ascetische levenswijze als een manier om God voorbeeldiger te dienen. Het extreme ascetisme van de woestijnkluizenaars is afwezig. Sint Basilius' regels impliceren beloften van kuisheid en armoede, waarmee ze vooruitlopen op de latere westerse kloostersystemen. Ook hulp aan de armen is verplicht. Aan de kloosters dienden scholen voor kinderen gelieerd te zijn, waarin de leerlingen kunnen worden getest op een mogelijke religieuze roeping. Sint Theodorus uit Studios herzag de regel van Sint Basilius in de 9de eeuw. De basiliaanse orde mag niet worden verward met een congregatie van de Latijnse rite die dezelfde naam heeft en in 1822 werd gesticht in Frankrijk, maar later voornamelijk actief was in Canada; de leden van deze congregatie wijden zich aan het onderwijzen van kinderen.

Een eclectische islamitische bedelorde met haar oorsprong in de 12de eeuw bij een Anatolische derwisj genaamd Hadjdji Bektash, over wie weinig bekend is. De orde werd in de 16de eeuw in Anatolië (Turkije) definitief vormgegeven door Balim Sultan. Hoewel oorspronkelijk een soefi-orde binnen de orthodoxe soennitische islam, werd de orde in deze periode meer syncretisch en nam zij leden van de sjiietische geloofsgemeenschap aan. Ook aspecten van het christendom, zoals biecht-, absolutie- en initiatiepraktijken, werden opgenomen als gevolg van contact met christenen. De Bektashi zijn sjiietisch in die zin dat zij de twaalf imams (geestelijk leiders) erkennen en Ali vereren. Zij wijken echter af van de meeste moslimorden omdat zij traditionele islamitische rituelen als hypocrisie beschouwen en, zoals veel soefi-orden, niet streng toezien op de naleving van alledaagse moslimregels. De Bektashi staan vrouwen toe ongesluierd deel te nemen aan rituelen. Mystieke geschriften van de Bektashi leveren een belangrijke bijdrage aan de soefipoëzie. Door hun betrekkingen met de Janitsaren, een Ottomaans militair elitekorps dat werd gerekruteerd uit christelijke gebieden, behielden de Bektashi hun politieke belang van de 15de eeuw tot kort na 1826, toen de Janitsaren werden ontbonden. De orde der Bektashi werd in Turkije in 1925 net als alle overige soefi-orden opgeheven maar bleef in Albanië bestaan totdat godsdienst daar in 1967 werd verboden. Bektashi worden nog aangetroffen in sommige gemeenschappen in Turkije, Albanese delen van de Balkan en de Verenigde Staten. Aanhangers dragen witte mutsen met vier of twaalf vouwen, waarbij de vier de vier poorten van de islam en de twaalf de twaalf imams symboliseren.

Verwijst in de meest strikte zin naar een verhoogd platform waarop een redenaar of priester een groep mensen toespreekt. In algemenere zin wordt de term gebruikt om te verwijzen naar de apsis of kansel in een basiliek. De term wordt gewoonlijk gebruikt in de context van oud- of vroegchristelijke basilieken of ontmoetingsplaatsen, synagogen of oosters-orthodoxe kerken. In de moderne tijd verwijst de term meestal naar een verhoogd platform in een synagoge waarop de leesstandaard voor de Thora wordt geplaatst.

Een christelijke religieuze orde volgens de Regula Benedicti, de kloosterregel van de heilige Benedictus van Nursia (ca. 480-547). De Regula Benedicti is een gedetailleerde richtlijn voor het bestuur en het spirituele en materiële welzijn van een klooster. Vanaf de 7de eeuw gold de kloosterregel ook voor vrouwen en in de vroege 9de eeuw had de regel vrijwel alle andere kloosterregels in Noord- en West-Europa verdrongen. Benedictijnen houden zich aan een afgewogen dagelijks ritme van gebed, lichamelijke arbeid en studie, zoals voorgeschreven door de heilige Benedictus. Stabiliteit, groepsgebed en gehoorzaamheid aan de abt zijn erg belangrijk. De orde, die bestaat uit autonome kloosters, heeft een lange traditie van wetenschap en onderwijs.

Distinctieve christelijke visuele werken met de hortus conclusus (omheinde tuin) als iconografische thema; vooral bekend vanaf de late middeleeuwen tot de 17e eeuw, vaak in vrouwelijke monastieke instellingen. Ze hebben meestal de vorm van een paneel in bas-reliëf of assemblages, bijvoorbeeld met een centrale sculptuur en uitgebreide wassen bloemen, borduurwerk, etc. Ze portretteerde de Maagd Maria of een andere heilige figuur, omringd door bloemen en planten. Dit speciale werk ontwikkelde in de Zuidelijke Nederlanden, maar werden ook teruggevonden gevonden in het noordwesten van Duitsland en elders.

Kleine penningen, van verschillende metalen en in verschillende vormen, gebruikt als bewijzen of aandenkens voor leden van een christelijke denominatie die de biecht hadden afgelegd of anderszins christelijke sacramenten of communie hadden ontvangen. Voorbeelden kunnen worden gevonden in de lutherse, calvinistische, en andere christelijke tradities

Christelijke geestelijken waarvan de officiële functie bestaat uit de biecht afnemen van andere mensen.

Verwijst naar boeken, perkamentrollen, schriftrollen of andere documentvormen die de heilige geschriften van het jodendom of het christendom bevatten. Bijbels kunnen daarnaast verluchtingen bevatten in de vorm van geschilderde scènes of decoraties. De Bijbel bestaat uit twee delen: de Hebreeuwse geschriften oftewel het Oude Testament, oorspronkelijk geschreven in het Hebreeuws (met enkele delen in het Aramees) inclusief de geschriften van het joodse volk, en het Nieuwe Testament, in het Grieks geschreven, waarin het verhaal van Jezus en de oorsprong van het christendom zijn opgetekend. De rooms-katholieke en oosters-orthodoxe versies van het Oude Testament zijn uitgebreider dan die van de protestantse bijbel, aangezien zij bepaalde boeken en delen van boeken accepteren die door de protestanten als apocrief worden beschouwd. De joodse Bijbel omvat alleen de boeken die de christenen kennen als het Oude Testament. De indeling van het joodse en christelijke canon toont grote verschillen. Van oudsher hebben de joden hun geschriften (het Oude Testament) in drie delen verdeeld: de Thora (de 'Wet') of Pentateuch; de Nevi'im (de 'Profeten'); en de Ketuvim (de 'Geschriften') of Hagiographa. De verhalen, de zedenleer en de theologische doctrines in de Bijbel leverden stof voor een immense hoeveelheid kunstwerken die zowel christelijke als joodse thema's verbeelden. Voor de christenen werd de canon van Bijbelboeken in de vroegchristelijke periode vastgelegd; ook nog lang daarna bleven er echter diverse apocriefe geschriften circuleren. Vanaf de late middeleeuwen genoten poëtische en dramatische interpretaties van Bijbelverhalen grote populariteit, wat aanleiding gaf tot een overvloed aan buitencanonieke literatuur die bijdroeg tot belangrijke thema's in de christelijke kunst.

Geestelijken met de hoogste rang in christelijke kerken, meestal belast met een bestuurlijke functie zoals het beheer van een bisdom.

Dualistische christelijke geloofsgemeenschap die in Bulgarije bloeide van de 10de tot de 17de eeuw en nog verder in het Byzantijnse Rijk in de 11de en 12de eeuw. De gemeenschap werd in het midden van de 10de eeuw in Bulgarije gesticht door een priester die de naam Bogomiel aannam. Deze gezindte kan worden omschreven als een samenvloeisel van dualistische, neomanicheïstische doctrines die werden geïmporteerd van de paulicianen en een lokale Slavische beweging gericht op hervorming van de kort daarvoor gestichte Bulgaars-orthodoxe kerk. Het centrale geloof was dat de mensheid en de zichtbare, materiële wereld waren geschapen door de duivel. Bogomielen stonden vijandig tegenover de meeste aspecten van de orthodoxe kerk maar ook tegenover het burgerlijk gezag. Zij bepleitten een rigoureus ascetisch leven en keurden seksuele omgang, huwelijk, bezit en het eten van vlees af. De bogomielen zijn van invloed geweest op de latere katharen in Europa.

Motieven die een hart afbeelden met uitslaande of omringende vlammen. Deze motieven komen voor in westerse en christelijke kunst en symboliseren liefdadigheid, goddelijke liefde of religieuze passie.

Verwijst naar boeken of andere documenten die de psalmen, hymnen, gebeden, lessen en andere voordrachten bevatten die een katholieke of andere christelijke geestelijke nodig heeft om de dagelijkse getijden te bidden. De getijden zijn de gebeden die op vaste uren verspreid over de dag gezegd of gezongen worden. In de 11de eeuw verscheen een verkorte versie van het brevier dat uit één deel bestond, terwijl de teksten van de langere versie in de 7de eeuw tot stand kwamen in de Romeinse rite en in de 10de eeuw in Karolingisch Europa. Brevieren kunnen rijkelijk voorzien zijn van verluchtingen.

Verwijst naar de stijl en periode in de christelijke kunst die zich ontwikkelde in het oostelijke Middellandse-Zeegebied tijdens het Byzantijnse Rijk (330-1453), zich verspreidde over een groot deel van de christelijke wereld en in Oost-Europa bleef voortbestaan tot in de 16de eeuw. De stijl kenmerkt zich door de keizerlijke en religieuze onderwerpskeuze, en door een verwijdering van de Griekse naturalistische vormen ten gunste van een ritualistische stilering, bedoeld om spiritualiteit te suggereren.Gebruik ‘vroegchristelijk’ voor de stijl en periode in de christelijke wereld van Italië en het westelijke Middellandse-Zeegebied van de 3de tot het midden van de 9de eeuw.

Een christelijke kloosterorde, rond 1012 gesticht door de Heilige Romualdus van Ravenna (ca. 920-1027) in Camaldoli bij Arezzo (Italië). Als zelfstandige tak van de benedictijnen begon de orde in het kader van de 11de- en 12de-eeuwse kloosterhervormingsbeweging. De orderegel schrijft een combinatie voor van het solitaire leven van de kluizenaar en een sobere versie van het gewone monnikenleven. Hoewel zij deel uitmaken van de federatie van benedictijnen beschouwen de camadulenzen zich als afstammelingen van de woestijnvaders en -moeders, die aan zowel Benedictus als Romualdus voorafgingen. Nieuwelingen wonen in het klooster en de meer gevorderde monniken leven als kluizenaar in de hermitage; samen vormen zij één eenheid. Dit ideale verbond werd niet altijd aangehouden en er zijn ook onafhankelijke kloosters en hermitages gesticht. In 1935 werden de beide takken herenigd. De Congregatie van Monte Corona, in 1523 gesticht door een groep hervormingsgezinde camaldulenzen, bestaat nog steeds met een klein aantal leden.

Verwijst naar lage schermen die als scheidingswand tussen het koor en het schip fungeerden. In de vroegchristelijke periode werden ze veelvuldig toegepast, met name in Rome, en ze bleven tot in de Middeleeuwen in gebruik. Dit vroege type koorafsluiting werd geleidelijk uitgebreid tot het hogere, diepere en doorgaans rijker gedecoreerde koorhek.

Een kaart uit een reeks van drie kaarten die op een altaar in een christelijke kerk worden geplaatst: één in het midden en één aan weerszijden, met daarop bepaalde delen uit de eucharistiegebeden, als geheugensteuntje voor de priester.

Capuchonmantels, doorgaans zonder mouwen en gedragen door christelijke monniken. De term verwees oorspronkelijk naar overkleding die in Europa door zowel mannen als vrouwen werden gedragen, maar rond 530 werd de overkleding door Sint Benedictus voorgeschreven voor de monniken van zijn orde, vandaar dat ze vooral worden geassocieerd met monniken. De term wordt soms alleen voor de capuchon gebruikt.

Verwijst naar een christelijke, religieuze ideologie die meestal gebaseerd is op een interpretatie van Openbaring 20:1-7, waarin staat dat de heiligen duizend jaar lang zullen heersen over de aarde, net voor of na de terugkeer van Christus. Vanaf de vroege tijd van het christendom heeft het chiliasme volgelingen gehad, maar het werd vooral populair in de 19de eeuw, toen groepen zoals de Plymouth Brethren en de adventisten apocalyptische en chiliastische ideeën omarmden. Recentelijk hebben sociale wetenschappers de term ook in het algemeen gebruikt voor religieuze groepen die verwachten dat de wereld een plotselinge transformatie zal ondergaan. Dergelijke groepen winnen vaak aan populariteit wanneer er sociale veranderingen gaande zijn of zich een crisis voordoet.

Een christelijke geloofsgemeenschap die in 1848 in Richmond (Virginia) in de Verenigde Staten is gesticht door John Thomas (1805-71), die voorheen een volgeling was geweest van Thomas en Alexander Campbell. John Thomas wilde terugkeren tot de geloofsovertuiging en de praktijken van de eerste discipelen, vandaar de naam, die 'broeders van Christus' betekent. De naam werd tijdens de Amerikaanse Burgeroorlog aangenomen ter rechtvaardiging van het pacifisme van de gelovigen. Thomas verwierp de doctrine van de Heilige Drie-eenheid en die van het bestaan van Christus voor zijn geboorte. Christadelphians geloven in de volledige nauwkeurigheid van de Bijbel. Centraal in het geloof van de Christadelphians staat het chiliasme. In het bijzonder geloven zij dat Christus zal wederkomen om een theocratie te vestigen vanuit Jeruzalem. Christadelphians zijn het niet eens over de vraag of alle mensen zullen herrijzen, maar over het algemeen wordt aangenomen dat ieder ander dan de ware gelovige in vergetelheid zal raken. Volwassen volgelingen moeten worden gedoopt door onderdompeling. Er zijn geen gewijde voorgangers en lokale gemeenten worden 'ecclesia’s' genoemd. Christadelphians vervullen geen militaire dienst, gaan niet in de politiek en doen niet mee aan verkiezingen.

Verwijst naar een christelijke gezindte en beweging die is gesticht door Mary Baker Eddy (1821-1910) en die streeft naar herbevestiging van de christelijke boodschap van verlossing van al het kwaad, met inbegrip van ziekte en zonde. Eddy, die half invalide was en geïnteresseerd in genezing zonder medicijnen, beweerde dat zij in 1866 zonder medische hulp was hersteld van zwaar letsel. Daarna wijdde zij zich aan het herstel van de nadruk op gebedsgenezing die het vroege christendom had gekenmerkt. In 1875 voltooide zij de eerste editie van haar boek 'Science and Health with Key to the Scriptures'. Dit werk en de Bijbel zijn de voornaamste geschriften van de beweging, die veel belang hecht aan de inrichting van leesruimten waar deze boeken een eigen beroep op de lezers kunnen doen. Ook de 'Christian Science Monitor' wordt door het kerkgenootschap uitgegeven. Volgens de leer van Christian Science is onwetendheid de wortel van het menselijk ongemak, de menselijke ziekte. In plaats van medische behandeling te zoeken moet men gebedsgenezers van Christian Science raadplegen voor spirituele genezing. Gezondheid, geluk en heiligheid kunnen worden hersteld door alle aspecten van de levenspraktijk en -houding aan te spreken in overeenstemming met het beginsel van goddelijke harmonie. De eerste Church of Christ, Scientist werd in 1879 in Boston gesticht en het hoofdkwartier van de beweging is daar nog altijd gevestigd.

Vormen die lijken op de letter P die wordt doorkruist door de letter X. Dit zijn chi en rho, de eerste twee letters van het Griekse woord voor Christus. Het wordt gebruikt voor het symboliseren van deze naam in de christelijke iconografie.

Een christelijke kloosterorde die voortkwam uit de hervormingen binnen de benedictijnse orde in de 10de en 11de eeuw. De orde is vernoemd naar de stad Cluny in Bourgondië, de locatie van de beroemde abdij met dezelfde naam die in 910 werd gesticht door hertog Willem de Vrome van Aquitanië. De nieuwe orde herstelde de strenge naleving van de kloosterregel van de heilige Benedictus (Regula Benedicti), in een tijd dat kloosterorden over het algemeen minder strikt waren. De hervormingen van de cluniacenzer beweging werden overgenomen door andere kloosters en de opeenvolgende abten bouwden langzaam maar zeker in heel West-Europa aan een indrukwekkend netwerk van kloosters die de strikte cluniacenzer gewoonten volgden. De cluniacenzer orde werd niet feodaal geleid en was ook tegen feodale oorlogvoering. De orde hing de Treuga Dei en de Pax Dei aan, die respectievelijk geweld op bepaalde dagen of perioden en geweld tegen bepaalde personen verbood. Verder wordt de maatschappelijke integratie van monniken toegeschreven aan de cluniacenzer beweging. De belangrijkste cluniacenzer abten waren de heilige Odo van Cluny (879-942) en de heilige Hugo van Cluny (Hugues de Semur, 1049-1109). De heilige Odo verwierf voor alle cluniacenzer huizen (priorijen genaamd) immuniteit voor alle gezag behalve voor die van de paus, een centralisatie die voorheen ongekend was in benedictijnse orde. Onder de heilige Hugo bereikte het middeleeuwse kloosterwezen zijn hoogtepunt en stond Cluny bekend als het spirituele centrum van het westerse christendom. Met Hugo als abt werden er bijna 2000 nieuwe kloosters gesticht in Italië, Engeland en Spanje. In 1055 stichtte hij het eerste cluniacenzer nonnenklooster.

Verwijst naar korte formele gebeden in de westelijke christelijke gebedsdienst, die per dag verschillen. De term verwijst naar het oorspronkelijke 'bijeenbrengen' (collecte) van de petities van de gelovigen tot één gebed. Collectae bestaan uit een aanroeping, een petitie en een smeekbede aan Christus of een lofprijzing tot de Heer. De collecta gaat vooraf aan de schriftlezingen van de eucharistie. De collectae in het 'Book of Common Prayer' zijn deels geschreven door Thomas Cramner en deels aangepast naar Latijnse kerkboeken. Volgens het 'Book of Common Prayer' worden de collectae van de dag gevolgd door twee onveranderlijke collectae tijdens het ochtend- en avondgebed.

Een vorm van sacrament en centraal element van de eredienst bij veel christelijke kerkgenootschappen, met als basis het Laatste Avondmaal, waarop Jezus de wijn die hij ronddeelde en het brood dat hij brak als respectievelijk zijn bloed en lichaam omschreef. Het ritueel bestaat doorgaans uit de wijding van brood en wijn door de predikant of priester en de verdeling onder de gelovigen. De term is afgeleid van het Griekse woord 'eucharistia', dat 'dankzegging' betekent.

Verwijst naar een protestantse gezindte waarbij elk lid van de kerk autonoom is. Hoewel congregationalisten geloven dat de christelijke kerk voornamelijk een verzamelde gemeenschap van gelovigen is, leveren zij een belangrijke oecumenische bijdrage met hun nadruk op het primaat van de lokale kerk. De stroming is voortgekomen uit de Separatisten van de 16de-eeuwse Engelse Reformatie. Vervolging dreef de congregationalisten naar Nederland en de Verenigde Staten (de Pilgrim Fathers in 1620). Kerkbijeenkomsten, missiewerk en godsdiensttolerantie en -vrijheid zijn de belangrijkste kenmerken.

Verwijst naar de periode en stijl in de kunst, vooral de beeldhouwkunst en architectuur, die samenviel met de regeerperiode van Constantijn de Grote van 311 tot 337 n. Chr. In de beeldhouwkunst kenmerkt de stijl zich door het loslaten van het klassieke Griekse illusionisme en naturalisme, met een grotere nadruk op symboliek, expressionisme en heldere vertellingen om de leer van het Christendom over te brengen. In de architectuur kenmerkt de stijl zich door de toevoeging van een transept en apsis aan Romeinse basilieken, waardoor de typische kruisvorm van de vroeg-christelijke kerken ontstond.

Verwijst naar een christelijk feest(dag) ter herdenking van de oorsprong van de eucharistie en ter ere van de aanwezigheid van het lichaam van Jezus Christus. De Latijnse term betekent 'lichaam van Christus'. In de westerse kerk wordt dit feest doorgaans gevierd op de donderdag na Drievuldigheidsdag. Het stamt uit de middeleeuwen, in een tijd van toenemende devotie aan het heilige sacrament, met name na het Vierde Lateraans Concilie van 1215. In 1246 was Robert de Torote, de bisschop van Luik, degene die het feest als eerste vierde in zijn bisdom, op aandringen van de heilige Juliana, priorin van Mont Cornillon (bij Luik) van 1222 tot 1258, die hierover een visioen had. Het feest verbreidde zich pas toen Jacques Pantaléon, voormalig aartsdiaken van Luik, paus Urbanus IV werd; met een bul uit 1264 werd het feest ingesteld. Het won geleidelijk aan populariteit en groeide in de 15e eeuw zelfs uit tot het belangrijkste feest van de Kerk.

In het christelijke gedachtegoed, het uit het niets doen ontstaan van het universum door God. In andere, ook de veel oudere tradities dan het christendom wordt de schepping beschouwd als het creëren van de kosmos uit reeds bestaande materialen door een goddelijk wezen of principe.

Verwijst naar het christelijke feest waarmee op 25 december de geboorte van Jezus Christus wordt gevierd. Het kerstfeest is voor het eerst gedocumenteerd in 336 in Rome. Het gebruik om het feest op 25 december te vieren ontstond in de 4de eeuw in de westerse kerk als christelijke opvolger van het heidense midwinterfeest, waarmee de geboorte van de onoverwonnen zon werd gevierd. In het oosten werd aanvankelijk 6 januari als geboortedatum van Christus aangehouden, maar in de 5de eeuw was 25 december algemeen aanvaard; de Armeense kerk viert echter nog altijd Kerstmis op 6 januari. Kerstmis heeft het feestelijke element (versieringen, geschenken) overgenomen van de Romeinse Saturnalia en andere heidense feesten in dezelfde tijd van het jaar. Kerstmis is in de loop van de eeuwen tradities blijven opnemen; veel tegenwoordige kerstgewoonten zijn van niet-christelijke oorsprong. Altijdgroene bomen zijn bijvoorbeeld symbolen van overleven en worden al met Kerstmis geassocieerd sinds de Europese middeleeuwen. Kerstmis wordt vanouds beschouwd als een familie- en kinderfeest. In veel landen worden geschenken uitgewisseld uit naam of in de geest van de patroonheilige van het kerstfeest, Sint Nicolaas, oftewel de Kerstman.

Kleine hanglampen van ijzer of aardewerk met een handvat aan één kant en een dunne tuit voor een pit aan de andere en met een rond reservoir ��� dat men een ���cruse' (���kruik') noemde ��� van ongeveer 7,5 cm in diameter waarin brandstof zat, gewoonlijk hard vet. Deze lampen ontstonden uit de panvormige lampen met drijvende pitten die mediterrane volken in voorchristelijke tijden gebruikten.

Door de mens gemaakte objecten die worden aanbeden als de god of geest die ze belichamen, en die centraal staan binnen een bepaalde cultus of religie. Er kunnen verschillende rituelen zijn om de cultusbeelden te kleden, eten te geven of in optocht mee te voeren. Hoewel de betekenis van 'cultusbeeld' deels overeenkomt met die van 'afgodsbeeld', is een cultusbeeld doorgaans groter van formaat, is het een exclusief object van aanbidding van een bepaalde religie of cultus, en heeft het vaak vooral betrekking op religies van de oude wereld. Gebruik 'religieuze objecten' of 'cultusobjecten' voor voorwerpen die op dezelfde wijze worden gebruikt maar geen beeltenissen zijn. De term 'cultusbeeld' wordt in het algemeen gebruikt voor niet-christelijke beelden; gebruik 'iconen' voor christelijke beelden die zelf als heilig worden beschouwd.

Gedecoreerde tunica's met lange mouwen, gedragen als liturgische gewaden bij christelijke eucharistievieringen. Ze vallen tot op de knieën en worden door diakenen over de albe heen gedragen, terwijl priesters een kazuifel dragen en subdiakenen een tunica. De term kan ook verwijzen naar soortgelijke gewaden gedragen als niet-kerkelijke kledij in het Romeinse Rijk of door Engelse koningen, in het bijzonder bij kroningen.

Verwijst naar hedendaagse Zoroastrische hogepriesters. Dasturs houden toezicht op de liturgie in de belangrijke vuurtempels waaraan ze zijn verbonden, met hulp van een groep mobeds. Deze priesterrang is vergelijkbaar met die van een christelijke bisschop. De dasturs staan van oudsher bekend om hun grote geleerdheid, met name onder de Parsi's van Bombay.

Verwijst naar diverse functionarissen in de christelijke kerk, maar in hoofdzaak naar leidinggevende (onder de bisschop geplaatste) geestelijken in kathedraalkapittels of diocesen. De term verwees oorspronkelijk naar monniken die de leiding hadden over een tiental novicen.

Lagere functionarissen binnen de christelijke kerk die priesters of pastors assisteren bij hun administratieve, financiële en pastorale taken. In veel kerken vormen de diaconessen een afzonderlijke orde van hulpfunctionarissen binnen de parochie of kerkgemeente.

Wordt gebruikt voor vroegchristelijke bedehuizen en gemeenschapscentra, afgeleid van huishoudelijke gebruiksgebouwen, die dienst doen voor de godsdienstige, administratieve en liefdadige behoeften van een kerkgemeente.

Geloofsleer voortvloeiend uit een schisma dat zich in circa 311 n. Chr. in Christelijk Noord-Afrika voordeed. De sekte van de donatisten ontstond door onenigheid over de verkiezing van Cæcilianus tot bisschop van Carthago. De plaatselijke bisschoppen wijdden zijn rivaal Donatus, aan wie de sekte zijn naam ontleent. De sekte werd soms vervolgd, maar bleef bestaan tot de verovering door de Islamieten gedurende de 7de en 8ste eeuw.

Motieven die een hart afbeelden dat wordt doorboord door een of meer nagels of scherpe wapens zoals zwaarden. In westerse christelijke kunst symboliseren deze motieven het lijden van Christus aan het kruis en het verdriet van de Maagd Maria.

Het ceremonieel onderdompelen in of het besprenkelen met water van iemand als een inwijdingsrite of sacrament van de Christelijke kerk.

Altaren, van relatief kleine omvang en draagbaar die vaak passen in een container samen met andere voorwerpen voor de eredienst of diensten. In de christelijke context, zijn voorbeelden gewijde altaa stenen die in een houder of op andere wijze aangebracht. Werden gebruikt door priesters die van locatie naar locatie reisden om de mis te houden waar een permanent gewijd altaar niet beschikbaar was. Specificaties zijn dat het een massief stuk natuursteen van een type en formaat moest zijn dat bestand tegen breuken was, ingewijd door een bisschop, groot genoeg om de hosties en de kelk te houden, en zo ontworpen dat het kan worden gebruikt in of op een tafel voor de dienst. Voor verplaatsbare versies van christelijke geschilderde of gesneden beeld-dragende objecten van het type weergegeven werd op of boven een altaar, gebruik "draagbare altaarstukken."

Een feest dat op 6 januari wordt gevierd en tot de drie belangrijkste en oudste feesten van de christelijke kerk behoort (de andere twee zijn Kerstmis en Pasen). Dit feest werd oorspronkelijk in de oosterse christelijke kerken gehouden om de geboorte en doop van Jezus Christus te vieren. Sinds de 4de eeuw, toen 25 december de datum werd waarop Kerstmis werd gevierd, is het in de oosterse kerken het feest van de manifestatie van Christus' goddelijkheid bij zijn doop gebleven. Het verbreidde zich in de 4de eeuw naar het westen, waar het meer werd gekoppeld aan het bezoek van de Drie Wijzen uit het Oosten aan het kindje Jezus en met name de verschijning van Christus aan de niet-joden in de vorm van de Wijzen. Tijdens dit feest wordt ook Christus' eerste wonder tijdens de bruiloft te Kana in Galilea herdacht. In sommige landen is dit de datum waarop men elkaar geschenken geeft, in plaats van Kerstmis. In het westen wordt de avond voor Driekoningen 'driekoningenavond' genoemd.

De christelijke monofysitische godsdienst die in de 9de eeuw in Ethiopië is ontstaan en tot de dag van vandaag wordt beleden.

Verwijst naar een van de belangrijkste kerkboeken van de Byzantijnse kerk; het bevat de tekst en rubrieken voor de christelijk-orthodoxe liturgie van de eucharistie, vaste elementen van de dagelijkse ceremonie, en de overige sacramenten en bijkomende rituelen. De term verwijst soms in meer algemene zin naar verzamelingen gebeden of gebedenboeken.

Verwijst naar de kunst en architectuur die is verbonden met de islamitische Berberdynastie met dezelfde naam die regeerde in Ifriqiya (in het tegenwoordige Tunesië) van 909 tot 972 en in Egypte van 969 tot 1171. De afkomst van de Fatimids, die behoorden tot de Shi'a-sekte, ging terug tot Fatima, de dochter van Mohammed. De Fatimids hadden vele rivalen met wie ze de strijd moesten aangaan. Daarnaast hadden ze te maken met de Kruisvaarders. Fatimid-kunst is opmerkelijk vanwege het internationale karakter: deze kunst slaat een brug tussen het oosten en het westen van de islamitische wereld en stond open voor de Hellenistische erfenis van het Mediterrane gebied en voor sommige ideeën van de christelijke machten uit het noorden. Hoewel Fatimid-kunstenaars materialen en technieken bleven gebruiken die werden ontwikkeld door de Tulunids, werd de abstractie waarmee de Tulunids graag werkten, vervangen door belangstellend verkennen van de traditie van figuratieve representatie die was overgenomen vanuit Irak. Schilderkunst, boekillustraties, hout- en ivoorsnijwerk en glas-, keramiek- en textielontwerp zijn voorzien van figuratieve decoratie die ongeëvenaard is in contemporaine islamitische kunst. Belangstelling voor naturalisme is eveneens evident. De iconografie van Fatimid-kunst is vaak schatplichtig aan Abbasid-hofkunst. Tegelijk met de ontwikkeling van figuratieve tradities werden ook ontwerpen ontwikkeld die waren gebaseerd op oneindige systemen van lineaire patronen; deze vorm van ornamentatie werd een van de meest succesvolle vormen van abstracte islamitische kunst. Figuratieve kunst was ongepast voor religieuze gebouwen, die in plaats daarvan werden versierd met een krachtige nieuwe stijl van beeldhouwen die gewoonlijk werd gekenmerkt door elegante inscripties in een karakteristieke vorm van Koefisch schrift, versierd met bladvormige en bloemelementen. Een tritonshoornschelpmotief dat bekend is uit de late oudheid, was populair bij de Fatimids, zoals te zien is op de façade van de moskee van al-Akmar. Er is niets bewaard gebleven van de twee Fatimid-paleizen die in het centrum van Caïro stonden, maar verhalen over deze paleizen getuigen van hun pracht.

Verwijst naar de hybride stijl en cultuur van de Filippijnen, die een afspiegeling vormt van de handel en interactie tussen dit gebied en Chinese, islamitische en hindoeïstische culturen. In de volkskunst van de inwoners van de archipel komen op India geïnspireerde geometrische motieven voor, bijvoorbeeld in textiel, wapens en houders. De prekoloniale architectuur wordt gekenmerkt door megalithische monumenten die lijken op de late tantrische tjandis in Oost-Java. De schilder- en beeldhouwkunst in dit gebied vertoont invloeden van Indiase erotische voorstellingen, boeddhistische afbeeldingen en decoratieve, kromlijnige ontwerpen. De keramische stijlen zijn vaak imitaties van Chinese ontwerpen uit de Sung-dynastie. Als gevolg van het Spaanse kolonialisme van de 16de tot de 19de eeuw vertoonde de latere schilderkust sterke invloeden van de Spaanse christelijke iconografie. Daarnaast werden er koloniale kerken en kathedralen met gedetailleerde, flamboyante ontwerpen in neobyzantijnse stijl gebouwd. Later in de 19de eeuw werd de wereldlijke kunst belangrijker. Deze kunst volgde de Europese of internationale zakelijke esthetiek.

Verwijst naar de periode en stijl van de Franken, een Germaanse stam die in ieder geval vanaf de 3de eeuw n. Chr. langs de oostelijke oever van de benedenloop van de Rijn leefde. De stijl wordt in het bijzonder geassocieerd met de expansie van de Franken in westelijke richting aan de overkant van de Rijn, in Gallië, door geleidelijke kolonisatie en verovering, met name onder leiding van de Merovingische koning Clovis. Deze expansie begon in de 5de eeuw en heeft eeuwen geduurd.De vroegste Frankische kunst zette de bestaande vroeg-christelijke tradities van de streek voort, behalve op het gebied van metaalwerk, waar de Franken een sterke eigen traditie hadden. In de loop van de tijd werd de Frankische traditie vooral sterk in de architectuur, de beeldhouwkunst en de verluchting van manuscripten. Kenmerkend zijn vaak de kleurrijke, vlakke, drukke composities met sierlijke lijnpatronen en een overvloed aan vissen, vogels en andere dieren.

Beeldgesneden, beschilderde, geborduurde of anderszins gedecoreerde panelen of voorhangsels aan de voorzijde van een altaar, preekstoel of lessenaar in een christelijke gebedsruimte. Antependia kunnen uit allerlei materialen zijn vervaardigd, zoals hout, ivoor, edelmetalen of geborduurd textiel. Waardevolle antependia werden om veiligheidsredenen soms boven aan het altaar geplaatst, waardoor hun functie veranderde in die van een retabel. De iconografie kan per antependium verschillen, maar het meest voorkomende thema is dat van de Maiestas Domini, omgeven door taferelen uit het Nieuwe Testament. Indien het voorhangsel rondom doorloopt, wordt het een paliotto genoemd.

Voorkerken, westelijke voorgebouwen van grote kloosterkerken uit de 10e tot de 12e eeuw. Gebruik 'narthexen' voor de westportalen van vroeg-christelijke basilica's en de westelijke ingangsportalen van latere kerken.

Verwijst naar een religieuze ideologie die in de 4de eeuw populariteit genoot in de christelijke wereld, hoewel ook mogelijk is dat het eerdere, niet-christelijke wortels heeft en is ontstaan als gevolg van een breuk met het judaïsme. De aanhangers van het gnosticisme hadden het idee dat alleen zij in aanmerking kwamen voor volledige verlossing, omdat zij beschikten over de leer van Christus met betrekking tot de kosmische oorsprong en de spirituele bestemming van mensen. Het werd beschouwd als een ketterse ideologie omdat gnostici God niet konden zien als Schepper, zij geheime tradities hadden, en geloofden dat Christus eigenlijk niet menselijk was en dat zijn kruisiging alleen een manier was om kwade machten te misleiden.

Drijfampen vooral gebruikt in kerken of tempels, met een beker of vaas-vormige reservoir van gekleurd glas of metaal. Door traditie en eccliastical dictaat, is het verplicht voor Joodse tempels en vele Christelijke kerken om een constant brandende olielamp in het heiligdom hebben, in de nabijheid van de tabernakel.

Aureolen die bestaan uit een cirkel, schijf, reeks lijnen of lichtstralen die het hoofd van een heilig personage omgeven. In de Hellenistische en Romeinse kunst worden halo's gedragen door de zonnegod Helios, terwijl Romeinse keizers vaak worden afgebeeld met een stralenkrans. Dit beeld is overgenomen in de christelijke kunst.

Kruisen met een kort handvat, die worden gedragen tijdens christelijke rituelen of gebeden; ze kunnen ook worden gebruikt in religieuze processies maar zijn kleiner dan processiekruisen.

Verwijst naar de religieuze overtuigingen en gebruiken van religies buiten de zogeheten 'grote' religies. Heidenen worden soms niet-christelijk, niet-joods of niet-moslim genoemd; soms wordt de term in beperktere zin gebruikt om elke niet-christen te beschrijven, soms zelfs joden.

Verwijst naar een belangrijk christelijk feest dat de tenhemelopneming van Christus gedenkt. Het feest wordt sinds de 4de eeuw veertig dagen (de vijfde donderdag) na Pasen gevierd door zowel oosterse als westerse kerken. Hemelvaartsdag gedenkt het koningschap van Christus, de tenhemelopneming van Christus ter verheerlijking van de menselijke natuur en de voltooiing van de verlossing van hen die in Christus geloven (de Hemelvaart is de laatste verlossende handeling). In de middeleeuwen werd er in het kader van het feest een processie gehouden om de tocht van Christus naar de Olijfberg te gedenken, volgens de traditie de plaats van de Hemelvaart. Een ander oud gebruik was het optillen van een kruisbeeld of een beeld van de verrezen Christus door een opening in het dak van de kerk. Soms ging dit gepaard met een duivelsfiguur die tegelijkertijd afdaalde. Een onderscheidend kenmerk van de westerse liturgie van Hemelvaartsdag is het doven van de paaskaars na de lezing van het evangelie. De paaskaars wordt voor het eerst ontstoken met Pasen en wordt gedoofd als symbool voor het feit dat Christus de aarde verlaat.

Personen die in afzondering leven of een eenzaam leven leiden, in het bijzonder degenen die dit doen uit religieuze motieven, zoals de vroegchristelijke kluizenaars.

Een blauwachtig wit marmer met stroken van parallelle grijze lijnen, dat afkomstig is uit Mount Hymettus, in de buurt van Athene. Als gevolg van de aanwezigheid van kleine talkaderen kan het soms lichtgroen van kleur zijn. Het verspreidt een onaangename geur wanneer het in stukken wordt gezaagd of wanneer het wordt gewreven. Dit marmer wordt hierom soms ook ‘uienmarmer’ of 'marmor cipolla' genoemd. Hymettisch marmer werd vaak gebruikt voor zowel heidense als christelijke sarcofagen.

Beelden van een godheid die als voorwerp van aanbidding worden gebruikt; de term wordt meestal in specifieke zin gebruikt om onderscheid aan te brengen tussen een niet-christelijk object en christelijke beelden. Gebruik 'icoon' voor een christelijk beeld dat als heilig wordt beschouwd. Gebruik 'cultusbeeld' voor een oud-Grieks of -Romeins heilig beeld.

Verwijst naar de uiterst individuele stijl die zich vanaf de 7de eeuw in Ierland ontwikkelde, in het bijzonder in de kloostergemeenschappen. De stijl, die vooral zichtbaar is in verluchtigingen van handschriften en in de beeldhouwkunst, ontstond waarschijnlijk uit een samensmelting van Germaanse, Angelsaksische, Keltische en vroegchristelijke kunst, en wordt gekenmerkt door heldere kleuren en overvloedige versieringen van zeer fijne, vervlochten lijnen, abstracte vormen, dieren en platte, gestileerde menselijke vormen.

In het algemeen afbeeldingen waarop een heilige entiteit is geportretteerd; de afbeelding zelf wordt als heilig beschouwd. In een meer specifieke betekenis heeft de term doorgaans vooral betrekking op christelijke afbeeldingen, gemaakt vanaf de 6de eeuw binnen de context van de oosters-orthodoxe kerken, aan de hand van voorgeschreven regels voor onderwerp (Christus, Maria, heiligen en hoogfeesten) en compositie, die dienden voor godsdienstige handelingen thuis of in de kerk. Meestal zijn iconen in tempera op paneel geschilderd, maar ook andere tweedimensionale media, waaronder fresco's of reliëfs, zijn mogelijk. Christenen die iconen vereren, maken onderscheid tussen aanbidding en verering, hoewel er in de praktijk geen duidelijk onderscheid is. Gebruik 'afgodsbeeld' of 'cultusbeeld' voor een niet-christelijk beeld dat heilig is of een godheid belichaamt.

Verwijst naar het samenstel van religieuze overtuigingen en sociale gebruiken dat in de 7de eeuw is ontstaan op basis van de leer van de Arabische profeet Mohammed, die wordt beschouwd als de laatste in een reeks van grote profeten; volgens de islamitische leer zijn dit onder anderen Adam, Noach en Jezus. De islam heeft zich later verspreid in het Midden-Oosten, Afrika, Europa en delen van Azië. De islam wordt gekenmerkt door het geloof in het fundamentele idee dat een gelovige zich 'overgeeft' en zich onderwerpt aan Allah, de schepper van het universum en de schepping als geheel. God is uniek en heeft geen partner of tussenpersoon zoals bij de christelijke drie-eenheid. Maatschappelijke dienstbaarheid en het actief verlichten van het lijden van anderen wordt beschouwd als de enige weg naar verlossing en gebeden en heilige rituelen zijn op zichzelf onvoldoende vormen van overgave aan Allah. De Qur'an (Koran), het heilige geschrift van de religie, is een verzameling onthullingen die, zo gelooft men, door Allah aan Mohammed zijn geopenbaard.

Te gebruiken voor de Syrische monofysitische christelijke kerk.

Christelijke sekte die is gesticht door Charles Taze Russell, aan het eind van de 19de eeuw. Russells opvolger Joseph Franklin Rutherford koos in 1931 voor de naam 'Jehova's getuige'. De sekteleden geloven dat Jehova (Jahweh) de ware God is en dat Jezus Christus de zoon van God is. Doel van de sekte is het stichten van wat zij beschouwen als het Koninkrijk Gods, dat volgens hun overtuiging zal ontstaan na de Apocalyps van het Armageddon. Doorgaans onderhouden Jehovagetuigen geen banden met geloofsrichtingen, en zij aanvaarden geen aardse autoriteit. Ze stemmen niet en vieren evenmin religieuze hoogtijdagen of nationale feestdagen, en de leden zijn principiële dienstweigeraars. Ze gaan van deur tot deur om hun geloof te verkondigen en hun publicaties 'De Wachttoren' en 'Ontwaak!' aan de man te brengen. Deze publicaties verschijnen in 80 talen.

Porselein uit China vervaardigd tijdens de Tj'ing-dynastie, versierd met christelijke onderwerpen die waren overgenomen van Europese gravures.

Legplanken boven en achter christelijke altaren, waarop het altaarkruis, de altaarkaarsen en vergelijkbare liturgische voorwerpen kunnen worden geplaatst.

Gebeden of gezangen die bij de christelijke eredienst worden gebruikt en uit de Bijbel (niet de Psalmen) en andere teksten afkomstig zijn. Voorbeelden van dergelijke Bijbelse gezangen zijn het Lied van Mozes uit het Oude Testament, het Benedictus uit het Nieuwe Testament, en het Onze Vader.

Ruimten of kleine gebouwen die dienst doen als sanctuarium of christelijke gebedsplaats. Een kapel kan worden gebruikt voor besloten erediensten in of verbonden aan een kerk, paleis, huis, gevangenis, klooster of school. De kapel kan ook worden gebruikt voor openbare erediensten van de staatskerk, ondergeschikt aan of afhankelijk van de parochiekerk, waarvan de accommodatie op een bepaalde manier wordt aangevuld door de kapel. Het concept omvat zowel vrijstaande kapellen als ruimten die dienst doen als kapel in kerken of overige gebouwen. Het Latijnse 'cappella' wordt soms ook gebruikt voor 'kapel'. De term wordt soms ook gebruikt in de oorspronkelijke betekenis, waarbij specifiek werd verwezen naar het heiligdom waarin de koningen van Frankrijk de mantel van St. Martin bewaarden.

Verwijst naar christelijke geestelijken die een parochie onder hun hoede hebben. De term wordt in populaire zin vooral gebruikt als aanduiding van assistenten of geestelijken zonder beneficie die priesters, dominees, predikanten of andere parochieleiders tijdelijk vervangen.

De term stamt af van het Latijnse woord voor ���stoel' of ���zitting' en wordt gebruikt voor zware Romeinse stoelen die waren afgeleid van klismos-stoelen, die door de oude Grieken waren ontwikkeld en lichter en subtieler waren. Gebruik ���katheders (bisschopstronen)' voor stoelen in christelijke kathedralen die bisschoppen gebruikten.

Kerken in een christelijke systeem dat een bisschoppelijke vorm van bestuur heeft, waar de kerk de belangrijkste kerk in een bisdom is of de zetel van een diocesane bisschop, aartsbisschop, kerkvorst, patriarch of paus te hebben. Ze zijn over het algemeen grootse structuren en het huis van de 'cathedra' of troon van de bisschop.

Heersers of hoogste monarchen van een imperium, een politieke eenheid die bestaat uit een aantal territoria of naties en die wordt geregeerd door één oppermachtige autoriteit. Vaak wordt de term alleen gebruikt om te verwijzen naar dergelijke heersers in bepaalde delen van de wereld, zoals in het oude Romeinse keizerrijk, het vroegchristelijke Romeinse keizerrijk en de keizerrijken van Oostenrijk-Hongarije, China, Japan, Marokko, India, Klein-Azië en Duitsland. In andere delen van de wereld hebben de heersers van conglomeraties van politieke staten doorgaans andere titels. De term 'keizers' verwijst altijd naar mannen, terwijl 'keizerinnen' altijd naar vrouwelijke heersers verwijst.

Instellingen die openbare christelijke gebedshuizen beheren.

Gebouwen voor openbare christelijke erediensten die historisch worden onderscheiden van kapellen en oratoria, dat gebouwen zijn die in enig opzicht privé, of in de ruimste zin, niet publiek, zijn. Kerkarchitectuur volgt in het algemeen standaard modellen, die variëren afhankelijk van de datum, locatie en de kenmerken van de gemeente.

Bestudering van de geschiedenis van de christelijke kerk, haar secten en verschillende kerkgemeenschappen.

Zij die de geschiedenis bestuderen van christelijke kerken en hun sekten en vertakkingen.

Kerkklokken om het begin van de christelijke mis aan te kondigen, hangen buiten in torens, ook in klokkenstoelen, boven of bij de boog van het koor.

Een vorm van religieus leven die de perfectie van het individu benadrukt door toetreding tot een gewijde gemeenschap of, minder gangbaar, door een afgezonderd en ascetisch bestaan. Het kloosterleven komt voor in zowel het boeddhisme als het christendom, voornamelijk in de rooms-katholieke en orthodoxe kerken. Hoewel het begon als een christelijke lekenbeweging overheerste de geestelijkheid al snel en werden vrijwillige armoede en een aan aanbidding gewijd leven geïntroduceerd. De Regula Benedicti was de belangrijkste vroege kloosterregel en werd de norm van het westerse christelijke kloosterleven. De bedelorden, die het kloosterleven combineerden met missiewerk en prediking, ontstonden in de 13de eeuw. In sommige middeleeuwse kloostersystemen speelde wetenschap een belangrijke rol, hetgeen leidde tot belangrijke religieuze onderzoeken en manuscripten.

Ruimten in christelijke kerken waarin zich het hoogaltaar bevindt en die gereserveerd zijn voor gebruik door geestelijken. Behelst ook het zangkoor wanneer dat aanwezig is. Gebruik 'zangkoren' voor de ruimten in christelijke kerken die zich doorgaans tussen de altaarruimte en het schip bevinden en die zijn gereserveerd voor koorzangers.

Verwijst naar afsluitingen in christelijke kerken waarmee het koor wordt afgescheiden van het schip en de zijbeuken van een kerk. Gebruik 'koorschermen' voor afsluitingen waarmee het koor wordt gescheiden van het schip van de kerk. Gebruik 'reredoses' voor afsluitingen waarmee het altaar wordt gescheiden van het koor.

In het algemeen te gebruiken voor tussenwanden in religieuze en Romeinse keizerlijke gebouwen en openluchtlocaties tussen gewijde en wereldse ruimten of tussen bepaalde keizerlijke en openbare ruimten. In joodse context specifiek te gebruiken voor tussenwanden voor Torah-altaars, voornamelijk tijdens of voor de Byzantijnse tijd, en in christelijke kerken voor tussenwanden die het koor scheiden van het schip van de kerk, vooral als het koor geen zangkoor bevat. Gebruik 'koorafsluitingen' voor de schermen om het zangkoor als de koristen in het koor zitten. Gebruik 'iconostasen' voor de schermen in oosters-orthodoxe kerken die het heiligdom van het schip scheiden.

Gedeelten van christelijke kerken aan de oostzijde van het koor, vaak bestaande uit apsis, kooromgang en straalkapellen.

Verwijst naar de stijl van kunstvoorwerpen zoals voortgebracht door christelijke Egyptenaren, voornamelijk tussen de 4de en 7de eeuw, volgens sommige auteurs tussen de 5de en 8ste eeuw, al worden ook werken tot in de 12de eeuw tot deze stijl gerekend. De kunstwerken kenmerken zich door heldere, matte kleuren, statische figuren en decoratieve motieven afgeleid van bronnen uit Syrië, het Nabije Oosten en het oude Egypte. Ze omvatten ivoren en stenen beeldsnijwerk, boekillustraties, aardewerk, muurschilderingen en geweven textilia. De bouwkunst kenmerkt zich door de bouw van kerken, kloostercellen en grafmonumenten.

Verwijst naar de christelijke kerk van Egypte, waar de islam de belangrijkste godsdienst is. Vóór de verovering door de Arabieren in de 7de eeuw duidden de Egyptenaren zichzelf en hun taal aan met de Griekse term Aigyptios (met Kopt als westerse vorm). Later namen de Egyptische moslims afstand van de term Aigyptioi en ging deze fungeren als specifieke aanduiding van de christelijke minderheid in Egypte. Sinds de 5de eeuw zijn deze christenen monofysitisch: ze erkennen slechts één natuur van Christus. Afgezien van de monofysitische kwestie hebben de kopten dezelfde geloofsleer als de oosters-orthodoxe kerken. De erediensten worden vrijwel geheel in het Arabisch gehouden, en de kerkboeken, met liturgieën die zijn toegeschreven aan Marcus, de Heilige Cyrilus van Alexandrië en Gregorius van Nazianzus, zijn geschreven in het Koptisch (het Bohairische dialect van Alexandrië), met daarnaast de Arabische tekst in een tweede kolom. Na de jaren 90 van de 19de eeuw introduceerde de kerk een democratische bestuursvorm met aan het hoofd de patriarch, die in Cairo woont. Buiten Egypte zijn er nog enkele koptisch-orthodoxe kerken te vinden in het Heilige Land, en Khartoem (Sudan) heeft een koptisch bisdom. De Ethiopische, Armeense en Syrische Jacobietenkerken vormen een gemeenschap samen met de koptisch-orthodoxe kerk. Er bestaat een overvloed aan koptische religieuze kunst. Ook is de kerk actief op het gebied van scholing. De ruim drie miljoen kopten vormen weliswaar een minderheid in Egypte, maar zijn niettemin sterk vertegenwoordigd in allerlei beroepsgroepen. Kopten hebben vaak onder vervolging te lijden gehad, ook nog in deze tijd. Gebruik 'Koptisch (periode)' om specifiek te verwijzen naar de vroegmiddeleeuwse periode in Egypte.

Wordt gebruikt voor beeldende werken of voorwerpen die bestaan uit twee elkaar kruisende staven, meestal een staande gekruist door een horizontale, vooral zoals die gebruikt worden als Christelijke symbolen. Gebruik de term 'kruisen (motieven)' voor motieven die bestaan uit twee elkaar kruisende lijnen, met vele variaties in de vorm van de armen.

Te gebruiken om motieven bestaande uit twee snijlijnen of balken te beschrijven, met veel variatie in de vormen van de armen. Gebruik 'kruisen (beeldende werken)' voor kruisvormige structuren of voorwerpen, vooral wanneer die zijn gebruikt als christelijke symbolen.

Verwijst naar een reeks van veertien devotiebeelden of beeldsnijwerken die het passieverhaal van Christus uitbeelden, van zijn veroordeling tot zijn teraardebestelling. De godsdienstige praktijk van het aandoen van en bidden voor alle veertien staties stamt uit de tijd van de vroege christelijke pelgrims, die de locaties van de gebeurtenissen in Jeruzalem bezochten en de traditionele route van de vermeende locatie van het huis van Pilatus naar de Calvarieberg liepen. De kruisweg werd ook gebruikt voor persoonlijke en besloten aanbidding tijdens de vasten- en passietijd in rooms-katholieke en sommige anglicaanse kerken. De beelden zijn meestal bevestigd op de binnenmuren van een kerk of kapel, maar kunnen ook zijn aangebracht op locaties als begraafplaatsen, ziekenhuizen, religieuze gebouwen en op bergwanden. De franciscaner monniken maakten deze vorm van aanbidding in de late middeleeuwen populair.

Tabletten, soms van zilver, of borden, meestal gedecoreerd met een christelijke religieuze voorstelling, die eerst door de priester en dan door leden van de congregatie worden gekust.

Verwijst naar de historische periode en de kunststroming die ontstonden na afloop van de Severische heerschappij in het Romeinse Rijk. Het omvat de periode waarin Diocletianus zijn macht deelde in een tetrarchie en de daaropvolgende periode die werd gemarkeerd door de bekering van Constantijn en het hele Rijk tot het Christendom. De periode overlapt met de vroeg-christelijke en de vroeg-Byzantijnse tijd.

Seculiere festivals die worden gehouden in het Afrikaanse land Sierra Leone, de Afrikaanse regio Senegambia en het Caribische land Haïti, gewoonlijk op christelijke of islamitische feestdagen, waarbij optochten worden gehouden met grote houten en papieren constructies die van binnen met kaarsen worden verlicht.

Verwijst doorgaans naar de voorgeschreven riten voor formele en openbare verering, waarbij woorden, muziek, symbolische hulpmiddelen en rituele handelingen meestal een rol spelen. De verschillende liturgievormen geven uitdrukking aan de behoeften en opvattingen van de diverse religieuze gemeenschappen. De term kan ook specifieker verwijzen naar de christelijke rite van de eucharistie.

Wordt algemeen gebruikt voor voorwerpen die worden geassocieerd met of gebruikt in de rituelen van publieke verering, vooral in de christelijke godsdienst.

Personen die geen geslachtsgemeenschap hebben gehad. Wordt ook gebruikt voor kuise, vrome vrouwen die een speciale plaats hadden in de christelijke gemeenschap, vooral in de begintijd van de kerk.

In de Ethiopische cultuur, perkamenten rollen waarop diverse als talisman bedoelde afbeeldingen en teksten, veelal gebeden, worden geïnscribeerd, meestal door geestelijken tijdens complexe rituelen. De rollen zijn bedoeld voor gebruik bij genezingsceremonieën. Door zich op de rol te concentreren komen zieken in een genezingstrance die hen van hun ziekte moet verlossen; soms dragen ze de rollen ook een tijdje. De afbeeldingen op de rollen kunnen religieuze symbolen van joodse, christelijke of islamitische oorsprong zijn, of betrekking hebben op het verhaal van koning Salomon, maar afbeeldingen van leeuwen, vogels of abstracte talismanpatronen worden ook aangetroffen; het vaakst afgebeeld echter worden grote, kleurig uitgevoerde ogen.

Verwijst naar een oude religie uit het Midden-Oosten die nog voorkomt in Irak en Khuzistan (een provincie in het zuidwesten van Iran). Zij wordt meestal beschouwd als een gnostische sekte en is als zodanig de enige overgebleven vertegenwoordiger van het gnosticisme. Er zijn ongeveer 15.000 tot 20.000 mandeeërs. Het mandeïsme benadrukt, net als andere dualistische geloofssystemen, de verlossing van de ziel door esoterische kennis (gnosis). De spirituele ziel zal worden bevrijd van de materiële wereld door hun verlosser, Manda d'Hayye, maar de slechte archonten verhinderen de opstijging van de ziel. In het mandeïsme wordt Jezus beschouwd als een valse messias maar wordt Johannes de Doper vereerd omdat hij wonderbaarlijke genezingen heeft bewerkstelligd door middel van de doop. De mandeeërs ontwikkelden een uitgebreid cultusritueel, vooral voor de doop, die voor zover bekend bij geen enkele andere gnostische sekte voorkomt. De doop zuivert een mens van de zonde en kan vaak worden herhaald. De oorsprong van de religie is duister en blijft omstreden. Op basis van Babylonische elementen in mandeïsche magische teksten, het gebruik van de Iraanse kalender en de overname van verscheidene Iraanse woorden in de mandeïsche taal, menen sommige geleerden dat het mandeïsme in de pre- of vroegchristelijke tijd is ontstaan in het zuidwesten van Mesopotamië. Anderen denken aan een Syrisch-Palestijnse oorsprong op basis van de Haran Gawaita, een quasihistorisch mandeïstisch document dat verhaalt over de exodus van de nazareeërs (de mandeïstische priesterkaste die zich onderscheidde van de mandeeërs of leken) van Palestina naar Mesopotamië in de 1ste eeuw n. Chr. Ook zekere opmerkelijke overeenkomsten met het jodendom verdienen de aandacht: bekendheid met het Oude Testament, parallellen met de joodse zedenleer, vooral de grote waarde die wordt gehecht aan het huwelijk, het gebruik van de Hebreeuwse engelenleer en het belang van een zuivere cultus. Ook zijn er overeenkomsten met het manicheïsme. De mandeeërs zijn misschien de in de Koran genoemde Sabanen. De mandeïsche literatuur, geschreven in een Aramees dialect en in een apart schrift, is tamelijk uitgebreid. Belangrijke bewaard gebleven werken zijn de Ginza (het Boek van Adam); het Boek van Johannes; het Boek van de Zodiak en de Doop van Hibil Ziwa. Mandeeërs zijn van oudsher bekwame zilversmeden.

Amandelvormige lichten, aura's of een reeks lijnen rond het geheel van een heilige figuur, in het bijzonder in de boeddhistische en christelijke beeldspraak.

Verwijst naar een vroegchristelijke gnostische beweging die in de 2de en 3de eeuw rivaliseerde met het katholieke christendom. De stichter van de beweging, Marcion (overleden circa 160), verkondigde het dualistische geloof dat de God van het Oude Testament niet dezelfde was als de God van het Nieuwe Testament en dat het Oude Testament geen christelijk boek was. Omdat er volgens hem geen verband was tussen het christendom en het jodendom vond hij dat het Nieuwe Testament moest worden gezuiverd van alle joodse elementen. Marcion zette een groot aantal ascetische gemeenschappen op en stelde de eerste bekende canon van geschriften samen. De meeste marcionisten waren tegen het eind van de 3de eeuw opgegaan in het manicheïsme. De term wordt soms meer algemeen gebruikt om te verwijzen naar het opzettelijk of minzaam negeren van het Oude Testament binnen het christendom.

Verwijst naar een christelijk feest dat meestal wordt gevierd op 2 februari, of 40 dagen na Kerstmis. Op deze dag wordt herdacht dat Maria de Tempel in Jeruzalem bezocht, 40 dagen na de geboorte van Jezus (Lucas 2: 22-39). Overeenkomstig de joodse wetten werd Maria gereinigd en bood ze haar zoon als eerstgeborene aan God aan. In de rooms-katholieke kerk heeft dit feest tegenwoordig 'Opdracht van de Heer in de tempel', in de anglicaanse kerk 'Opdracht van Christus in de tempel'. Hypapante, zoals dit feest in de Griekse kerk wordt genoemd, betekent 'ontmoeting' en verwijst naar de ontmoeting van Jezus met Simeon en Anna in de Tempel. De vroegste verwijzing naar het feest stamt uit het einde van de 4de eeuw, uit Jeruzalem. De viering verspreidde zich al snel naar de steden van het Midden-Oosten, maar in het westen ging het minder snel. Justinianus I verordende in 542 dat het feest op 2 februari moest worden gevierd. In Rome werd Maria-Lichtmis vermoedelijk al vóór het pontificaat van paus Sergius I (687-701) ingesteld, en de processie lijkt daar haar oorsprong te hebben, wellicht zelfs voor het feest zelf ingang had gevonden. In de westerse kerk stond de verering van Maria centraal (tot aan de kalenderhervorming van 1969), terwijl het in de oosterse kerk op die dag vooral om de Christusverering ging. De naam Maria-Lichtmis verwijst naar de traditie die in de 5de eeuw ontstond en waarbij kaarsen worden aangestoken tijdens het feest. In het westen symboliseert de processie met de kaarsen Christus als zijnde het licht van de wereld, en zijn presentatie in de Tempel.

Een christelijke gemeenschap die in de 7de eeuw ontstond in Syrië. Men beweerde dat de oorsprong lag bij St. Maro, een Syrische kluizenaar uit de late 4de en vroege 5de eeuw. Het is een van de oudste Oosterse christengemeenschappen van de rooms-katholieke kerk, vooral populair in het moderne Libanon. Het is de enige Oosterse christenkerk die geen niet-katholieke of orthodoxe tegenhanger heeft. In 680 werden de maronieten veroordeeld voor hun vermeende monothelitische geloof: het aanhangen van de ketterse doctrine van Sergius, de patriarch van Constantinopel, die beweerde dat Christus een goddelijke, maar geen menselijke wil had. De maronieten beweren echter dat ze altijd orthodoxe christenen zijn geweest. De toetreding tot de rooms-katholieke kerk begon in 1182 en werd verstevigd in de 16de eeuw met de hulp van de jezuïeten. Na de paus is de geestelijk leider van de maronieten 'de patriarch van Antiochië en het gehele oosten', gezeteld in Bkirki bij Beiroet. In de loop der eeuwen hebben de maronieten onder verschillende heersers hun vrijheid, religie en volksgebruiken weten te behouden. De kerk volgt de oude west-Syrische liturgie, hoewel het Arabisch de voertaal is van de maronieten. Uit angst voor vervolging emigreerden de maronieten in de 19de eeuw naar Zuid-Europa en Noord- en Zuid-Amerika, waar ze nog steeds leven.

Verwijst naar de periode en stijl die werd ingeluid door de verovering van Gallië in 486 door Clovis van de Merovingische dynastie. De stijl kenmerkt zich in de architectuur door het gebruik, hoewel spaarzaam en in vereenvoudigde vorm, van de vroegere laat-antieke en vroegchristelijke stijlen, waarbij de nadruk vaak lag op decoratieve effecten en geometrische patronen. De stijl van manuscriptillustraties is verwant aan de Lombardische kunst en wellicht aan Koptisch textielwerk, en kenmerkt zich door kleine, ornamentele beeldjes, dieren, vogels, vissen en abstracte vormen, die doen denken aan het Germaanse ijzerwerk.

Verwijst naar de periode van het christelijke Romeinse Rijk van de 5de eeuw tot aan de renaissance, waarvan het begin ligt in de 13de, 14de of 15de eeuw, afhankelijk van welk land het betreft. De herwaardering van de Grieks-Romeinse tradities met integratie van christelijke thema's, de dynamiek van de Keltische en Germaanse volkeren, en de opkomst van de steden, welke werden bevolkt door vrije burgers, drukten hun stempel op de veelheid van stijlen die tijdens de middeleeuwen tot ontwikkeling kwamen.

Katholieke kerken in gebieden waar het geloof verbreid moet worden. Gebruik 'zendingskerken' voor dergelijke protestants-christelijke gebouwen.

Poppen met traditionele kleren die mensen met verschillende maatschappelijke functies vertegenwoordigen. Ze werden in christelijke zendingsposten gemaakt door de inwoners van het betreffende land. Men gebruikt de term met name voor houten poppen die in de jaren twintig van de twintigste eeuw werden gemaakt door Chinese vrouwen en kinderen in Britse zendingsposten in China.

Verwijst naar de stijl en periode die samenvielen met de heerschappij van Moerad I, zoon van Orhan, van 1362 tot 1389. Gedurende deze periode werd een aantal nieuwe moskeeën gebouwd bij Bursa, waarbij de sultan naar verluidt christelijke arbeiders zou hebben ingezet. In 1366 begon Moerad I aan de bouw van een kulliye, een gebouwencomplex met een moskee, Byzantijnse thermen, een grote soepkeuken en een school. De moskee werd voltooid in 1385 en had een kruisvorm met vier ruimten, met in twee daarvan een grote haard voor het comfort van de bezoekende derwisjen. Onder de centrale koepel bevond zich een fontein voor het wasritueel, vóór het verhoogde moskeegedeelte. Een uniek kenmerk van dit gebouw is de achthoekige koepel boven de mihrab, de nis in de muur van de moskee die de richting van Mekka aangeeft.

Verwijst naar de religieuze geloofssystemen van een aantal groepen en sekten die hun geloof baseren op het Book of Mormon en de leer en visionaire ervaringen van Joseph Smith (1805-1844). De grootste van deze sekten is de Church of Jesus Christ of Latter-Day Saints. Mormonen geloven dat Smith in 1822 door de engel Moroni naar goudtabletten werd geleid die in 438 n. Chr. zijn begraven op een heuvel nabij Palmyra in de staat New York. Op deze tabletten stond het Book of Mormon geschreven, dat door Smith werd vertaald. Het Book of Mormon is een verhaal over bepaalde stammen in Israël die vóór de geboorte van Christus naar Amerika migreerden; verder wordt verhaald dat Christus na de wederopstanding in Amerika is verschenen. De authenticiteit van de teksten wordt om uiteenlopende redenen betwist, maar wordt door Mormonen wel erkend. De mormoonse doctrine is ook afgeleid van de King James-versie van de Bijbel, hoewel het mormonisme sterk afwijkt van de christelijke doctrine. Een van de opmerkelijkste verschillen is dat volgens het mormonisme de heilige drie-eenheid bestaat uit drie afzonderlijke wezens. Mormonen geloven dat christelijke kerken afvallig zijn en dat het ware christendom door Smith in ere is hersteld. Volgens het mormonisme kan de spirituele perfectie of goddelijkheid worden gerealiseerd middels een proces van spirituele evolutie en dagelijkse praktische begeleiding. Toetreding tot het koninkrijk van Christus wordt gerealiseerd door het tonen van berouw en het ondergaan van een doopplechtigheid. Mormonen geloven dat er een millennium komt waarin Christus zal heersen vanuit Jeruzalem en Independence in de Amerikaanse staat Missouri. Het mormonisme wordt vaak geassocieerd met onder meer collectief bezit, het schenken van een tiende van het inkomen aan de kerk, polygamie (later in onbruik geraakt), grote gezagsgetrouwheid, sterk kerkelijk activisme en bekeringen.

Verwijst naar de stijl in de architectuur en decoratieve kunsten die zich in Spanje en Portugal ontwikkelde in de periode dat de Moren geleidelijk de macht over het Iberische schiereiland verloren, grofweg tussen de 12de tot de 15de eeuw. De term is ontleend aan het Arabische woord voor vazal en werd oorspronkelijk gebruikt voor het werk dat door moslim-ambachtslieden werd uitgevoerd voor christelijke meesters in baksteen, pleister, hout en tegelwerk. Tegenwoordig wordt de term gebruikt voor alle laat-Middeleeuwse Spaanse werken in de islamitische traditie, waaronder boekbindkunst, textiel, keramiek, ivoorkunst, meubelen en ingelegd hout en metaal. De stijl kenmerkt zich door de moslimvormen en –motieven zoals arabesken, Koefische inscripties, stalactitisch werk, azulejo-werk en hoefijzerbogen.

Westportalen van vroeg-christelijke basilica's, en westelijke ingangsportalen van latere kerken. Gebruik 'galilea's' voor voorkerken aan de westkant van sommige grote kloosterkerken uit de 10e tot 12e eeuw.

Verwijst naar kunst en architectuur die is verbonden met het islamitische Nasrid-hof in Granada, Spanje; het hof floreerde bijna acht eeuwen als een levendig centrum van islamitische cultuur tot 1492, toen het hele Iberisch schiereiland onder christelijk bestuur werd gebracht. De Alhambra, de koninklijke stad van de Nasrids, is een van de meest beroemde islamitische gebouwen en is het best bewaard gebleven islamitische paleis ter wereld. Nasrid-architectuur wordt gekenmerkt door prachtige façades die eenvoudig gestructureerde gebouwen verbergen; houtskeletbouw, zware stenen muren en lichte, houten daken zijn kenmerkend. Decoraties bestaan uit gesneden en geschilderd stucwerk, geglazuurde tegels, gesneden en samengevoegd hout en muqarnas-gewelven. Andere opmerkelijke kunstwerken zijn de grote lustrewerkvazen met vleugelhandvatten die bekend staan als Alhambravazen (de grootste lustrewerkpotten die ooit zijn gemaakt), waarschijnlijk geproduceerd in Malaga.

Van of met betrekking tot Jezus van Nazareth; vooral bij verwijzing naar vroegchristelijke of joodse sekten die Nazareens werden genoemd, het meest specifiek naar een joods-christelijke sekte in het 4de-eeuwse Syrië. Wordt ook in bredere historische zin gebruikt om te verwijzen naar willekeurige christenen.

Verwijst in specifieke zin naar het werk van de 'Lukasbrüder', een groepering die in 1809 in Wenen werd opgericht door Friedrich Overbeck, en die later de spottende bijnaam 'Nazareners' zou krijgen. De stijl is anti-academisch en kopieert technieken uit de late Middeleeuwen en vroege Renaissance, met name van Dürer en Perugino. De nadruk ligt op christelijke en morele waarden; technische virtuositeit is van ondergeschikt belang.

Verwijst naar een filosofie die is ontwikkeld door Plotinus in Alexandrië in de 3de eeuw n. Chr., waarbij deze een aangepaste versie van het platonisme combineerde met aspecten van het joodse en christelijke gedachtegoed, en mogelijk ook van oosters mysticisme. In het neoplatonisme is er één bron waaruit alles wat bestaat, voortkomt en waarmee een individuele ziel op mystieke wijze kan worden verenigd. Bovendien bestaan er meerdere zijnsniveaus, waarvan het fysieke universum dat zintuiglijk waarneembaar is, het laagste is. Van het neoplatonisme zijn in de loop van vele eeuwen verschillende vormen ontwikkeld; het leefde talloze malen opnieuw op in de geschiedenis en is vaak aangepast.

Christelijke sekte die ontstond in Klein-Azië en Syrië en die het ketterse geloof volgt van Nestorius, een bisschop van Constantinopel in de 5de eeuw. Nestorius stelde dat de goddelijke en menselijke aard van Christus onafhankelijk van elkaar waren en dat het in feite twee personen waren. De meesten van de ongeveer 170.000 leden leven in Irak, Syrië en Iran.

In de schilderkunst, beeldhouwkunst, en verschillende artistieke voorstellingen, representaties van stralend licht of helderheid afkomstig van godheden, heilige personen, en andere goddelijke wezens of objecten, zoals de christelijke Lam van God of het woord "God". Soms door in de omtrek te verwijzen naar de gehele ensemble van licht en wezens of objecten.

De christelijke doctrine dat de maagd Maria vrij was van zonden bij haar geboorte. Dit geloof is in 1854 als rooms-katholiek dogma verspreid door paus Pius IX, maar het is door protestanten altijd afgewezen als niet-Bijbels. Na 1854 heeft ook de orthodoxe kerk deze doctrine afgewezen.

Motieven in de vorm van een oog, meestal een menselijk oog, onder meer aangetroffen op de boegen van watervoertuigen, waarop ze ter bescherming zijn geschilderd of gebosseleerd, of in de christelijke iconografie als het oog van God in het midden van een gelijkzijdige driehoek die de Heilige Drie-eenheid voorstelt. Anders dan 'oculi', dat wordt gebruikt voor kleine ronde of ovale openingen, zoals ramen in een muur of openingen in de top van een koepel.

Verwijst naar de stijl en periode van de heerschappij van de Ottoonse keizers (919-1024) en de Salische heersers Conrad II en Henry III, die het grootste deel van de 11de eeuw zou blijven bestaan. De stijl herbergt samenraapsel van elementen, zoals de idealen van Karolingische kunst, hernieuwde belangstelling voor de vroeg-christelijke kunst en de invloed uit de gelijktijdige Byzantijnse kunst.

Gegraveerde, geschilderde, geborduurde of op een andere wijze versierde panelen of voorhangen die de vier zijden van een christelijk altaar bedekken, anders dan een 'antependium' dat alleen de voorzijde bedekt.

De zondag voor Pasen waarmee de Goede Week begint, tevens de zesde en laatste zondag van de vastentijd. Er worden palmtakken gezegend en meegedragen in een processie die Jezus' triomfantelijke intocht in Jeruzalem in de laatste week van zijn leven symboliseert. De processie in Jeruzalem dateert uit de 4de eeuw. In de middeleeuwen ging de processie van kerk tot kerk. Palmtakken, die door mensen over de hele wereld worden gebruikt als tekens van vreugde en overwinning, zijn ook symbolen van de overwinning van het christendom en worden vaak geassocieerd met christelijke martelaren. Waar geen palmen beschikbaar zijn, worden takken van de olijf, de vlier, de spar of andere bomen gebruikt. Soms worden de palmtakken in andere vormen gebogen, waaronder die van het kruis. Tijdens de ceremonie op Palmzondag wordt soms het passieverhaal uit een van de evangeliën gezongen en daarom wordt deze dag ook wel Passiezondag genoemd.

Houders vervaardigd uit twee vierkante delen van gesteven stof, meestal in verschillende kleuren, afhankelijk van het kerkelijk jaar, waarin doeken worden bewaard die gebruikt worden in de christelijke liturgie.

Verwijst naar de voornaamste feestdag van de christelijke kerk, waarop de opstanding van Jezus Christus wordt gevierd. In westerse kerken gebeurt dat tussen 22 maart en 25 april, afhankelijk van de datum van de eerste volle maan na het begin van de lente. Orthodoxe kerken gebruiken de juliaanse datum voor het begin van de lente en vieren Pasen daarom meestal op een andere, latere datum. Sommige paastradities (zoals paaseieren en de paashaas) hebben een heidense oorsprong. Pasen is voortgekomen uit het primitieve 2de- en 3de-eeuwse christelijke feest dat de Pasch werd genoemd; het was de christelijke tegenhanger van het joodse Pascha, waarbij zowel de dood als de opstanding van Christus werd gevierd. De paaswake is in liturgische kerken de belangrijkste plechtigheid, die wordt gehouden op de avond voor Pasen; de paaskaars werd geïntroduceerd omstreeks de 4de eeuw. Hoewel Pasen op één bepaalde zondag wordt gevierd, wordt het belang van het paasfeest onderstreept door het lange voorbereidende vasten, door de plechtige diensten van de Goede Week en door de vijftig dagen van Pasen tot Pinksteren, een periode die de paastijd wordt genoemd. Het belang van Pasen blijkt uit het feit dat het hele liturgische jaar rond Pasen is ingericht, net als de kerkelijke kalender van veranderlijke feestdagen. In paasceremonies komen vaak verwijzingen naar de doop voor, die de vroegere gewoonte weerspiegelen om neofieten te dopen tijdens de wake.

Gewijde professionele christelijke geestelijken die voorgaan in een dienst, de sacramenten toedienen, preken en de verantwoordelijkheid nemen voor de geestelijke zorg van de gemeente.

Ondiepe schalen, in de regel van edelmetaal, gebruikt in de christelijke liturgie waarop de grote hostie rust, soms zowel voor als na de inzegening.

Dualistische christelijke geloofsgemeenschap, in de 7de tot 11de eeuw ontstaan in Armenië en het oosten van het Byzantijnse Rijk. De identiteit van Paulus, de naamgever van de paulicianen, is omstreden. De beweging, in het midden van de 7de eeuw gesticht door een Armeniër genaamd Constantijn, lijkt een wijdverbreide politieke en militaire opstand te hebben veroorzaakt. Behalve gedurende een korte periode waarin zij in de gunst was bij de iconoclastische keizers van de 8ste en 9de eeuw, werd de beweging voortdurend vervolgd met als consequentie dat zij een bondgenootschap aanging met de moslims. De beweging is vooral beïnvloed door de dualistische overtuigingen van het marcionisme en het manicheïsme. De fundamentele dualistische doctrine van de paulicianen stelde dat er een slechte God en een goede God bestaat, van wie de eerste de schepper en heerser van deze wereld is en de laatste de schepper en heerser van de wereld die komen gaat. Hieruit leidden zij de ketterse notie af dat Jezus niet werkelijk de zoon van Maria was. Terwijl de paulicianen het evangelie van Lucas en de brieven van Paulus in ere hielden, verwierpen zij het Oude Testament en de brieven van Petrus. Ook de sacramenten, de eredienst en de hiërarchie van de gevestigde kerk werden verworpen. Ondanks de vervolging verspreidden de doctrines van de beweging zich, in het bijzonder onder Macedonische, Bulgaarse en Griekse boeren. De paulicianen hebben invloed gehad op een andere neomanicheïstische gezindte, de bogomielen die in de 10de eeuw opkwamen. In de vroege 19de eeuw werden nog kleine pauliciaanse gemeenschappen aangetroffen in de door Russen bezette delen van Armenië.

Middelgrote vruchtdragende boomsoort die waarschijnlijk uit Europa afkomstig is en al lang voor de christelijke jaartelling werd gekweekt. Sinds de oudheid zijn er alleen al in Europa duizenden variëteiten gekweekt en benoemd. De boom wordt gekweekt door oculeren of enten op een wortelstok. De meest gebruikte wortelstok in Europa is de kwee. Deze levert een kleine boom op die op jongere leeftijd tot bloei komt dan de meeste bomen met peerwortels. De gewone peer werd in de Nieuwe Wereld direct na het stichten van de kolonies ingevoerd door de Britten en andere Europeanen. Spaanse missionarissen brachten de vrucht al snel naar Mexico en Californië.

Verwijst naar personen die zich uit de wereld hebben teruggetrokken door te gaan leven op een hoge zuil of pilaar, met name met betrekking tot de vroegchristelijke asceten.

Een christelijke vernieuwingsbeweging die de nadruk legt op de afdaling van de Heilige Geest op de apostelen tijdens de eerste christelijke pinksterdag. De moderne pinksterbeweging ontstond in 1901 in de Verenigde Staten toen Charles Parham een verband legde tussen de doop en het spreken in tongen. Ook de terugkeer van profetie en gebedsgenezing is een onderdeel van de pinksterbeweging. Pinksterkerken kenmerken zich door de uiteenlopende vormen van participatie en informaliteit in de eredienst en door hun letterlijke uitleg van de Bijbel. De beweging spreekt armen en laagopgeleiden waarschijnlijk deels aan omdat er in het algemeen meer nadruk wordt gelegd op spirituele beleving dan op intellectuele reflectie. Zendingswerk heeft gewoonlijk een hoge prioriteit maar de vorming van een vertegenwoordigend lichaam van pinkstergemeenten stuit op veel weerstand, evenals de oecumenische beweging. Sinds de jaren 60 van de 20ste eeuw is de pinksterbeweging ook opgedoken binnen de rooms-katholieke, de protestantse en de Grieks-orthodoxe kerk.

Waterreservoirs in Romeinse huizen, waar men ze gebruikte als zwembad of visvijver, of in openbare baden, waar ze fungeerden als koelbad. In middeleeuwse kloostergemeenschappen gebruikte men piscines als visvijvers, want vis was een belangrijk onderdeel van het dieet. Ze werden ook gebruikt in architectuurstijlen die de klassieke stijl imiteerden, met name in de achttiende eeuw. Zie ���piscines (christelijk toebehoren)' voor bassins met een afvoerkanaal die men in christelijke kerken gebruikte tijdens de liturgie.

Te gebruiken voor personen waarvan het beroep of de functie bestaat uit het uitdragen en onderwijzen van een religieuze leer in het openbaar; vaak, maar niet altijd, personen die het christelijk evangelie prediken.

Geestelijken met een hoge rang en veel authoriteit in de christelijke kerk.

Ruimten in christelijke kerken tussen het zangkoor en het sanctuarium, meestal gereserveerd voor geestelijken.

Sporen die zijn uitgerust met een enkele scherpe punt om het paard aan te drijven; werden algemeen gebruikt vanaf vóór de christelijke jaartelling tot de 13e eeuw. Middeleeuwse Europese modellen hebben over het algemeen kegelvormige punten of een opgehoogd profiel of knobbel vlakbij de punt om te voorkomen dat de punt te diep doordringt.

Kruisen die zijn bevestigd op lange stokken en worden meegedragen in christelijke religieuze processies.

De algemene term voor typen christelijk geloof die zijn ontstaan tijdens de Reformatie. Hoewel de vroegste vormen van protestantisme werden beoefend door de volgelingen van Luther, Calvijn en Zwingli, wordt de term tegenwoordig gebruikt voor de meeste overtuigingen die niet rooms-katholiek of orthodox zijn. Protestanten willen dichter bij de geloofsstijl van de vroege kerk staan, die volgens hen in de katholieke praktijk overschaduwd is geraakt. De term is afkomstig van het woord 'protestari', wat niet alleen 'protesteren' betekent, maar ook 'belijden'. Enkele algemene kenmerken van het protestantisme zijn: rechtvaardiging door het geloof alleen, de berusting van alle gezag bij de Bijbel en de leer dat alle gelovigen zelf hun zonden aan God kunnen belijden, waarbij het aanhoren van de biecht niet alleen aan priesters is voorbehouden.

Een van de beide 'pastophoria' (nissen), waar de benodigdheden en paramenten voor het misoffer in de vroegchristelijke en Byzantijnse kerk werden klaargezet.

Verwijst naar boeken of andere documentvormen die het Boek der Psalmen bevatten, dat is samengesteld uit 150 psalmen uit het Oude Testament. Een psalter is meestal onderverdeeld in delen die dagelijks bij de metten en op zondag bij de vespers worden gereciteerd, en wordt gebruikt als liturgisch boek door de clerus bij de breviergebeden of getijden, of door leken voor privégebeden. Naast de psalmen bevatten psalters gewoonlijk ook een kerkelijke kalender, gezangen, geloofsbelijdenissen en de litanie van de heiligen. Koning David en zijn hofmuzikanten werden van oudsher beschouwd als auteurs van de psalmen. De onderwerpen van de psalmen zijn meestal hymnen om God te prijzen en smeekbeden om hulp en mededogen. In de christelijke traditie werden de psalmen zo geïnterpreteerd dat de Heer uit het Oude Testament werd gezien als Christus de Verlosser. Diverse passages uit afzonderlijke psalmen werden gezien als christelijke metaforen en vooraankondigingen. Hiëronymus maakte in de 4de eeuw n. Chr. de Hebreeuwse tekst van de psalmen voor westerse lezers toegankelijk door deze in het Latijn te vertalen. Twee vertalingen zijn gemaakt op basis van de Griekse versie (de Septuagint) en één vertaling rechtstreeks uit de originele taal. De drie versies zijn respectievelijk bekend als de Romeinse, gallicaanse en Hebreeuwse psalters. Het psalter was een van de meest geïllustreerde middeleeuwse teksten in het westen. Deze illustraties begonnen rond 725 n. Chr. en floreerden van de 12de tot de 14de eeuw. De tekst werd vaak verfraaid met prachtige ornamenten en afbeeldingen; psalmen leenden zich echter niet goed voor letterlijke illustratie, in tegenstelling tot de meer verhalende Bijbelgedeelten. Als gevolg hiervan waren de illustraties zeer gevarieerd, zowel in stijl als in iconografie. De meeste geïllumineerde psalters bevatten decoratieve gehistoriseerde beginletters bij de belangrijkste onderverdelingen van de tekst.

Een christelijke sekte die in het midden van de 17de eeuw ontstond in Engeland en de Amerikaanse koloniën. Ze bepleiten de directe inwaartse vrees voor God, benadrukken de nabijheid van de leer en leiding van Christus en wijzen naar buiten gekeerde rituelen en geestelijke ambten af. Quakers geloven in een spiritueel doopsel en een spirituele communie. De groep heeft een lange traditie van strijd tegen oorlog en een actieve inzet voor vrede. De quakers vertegenwoordigen de extreem linkse vleugel van de 17de-eeuwse puriteinse beweging en werden vaak vervolgd om hun onconventionele christelijke beleving. Scheidingen in de 18de en 19de eeuw werden tijdens en na de Eerste Wereldoorlog hersteld, toen de afname van het onderlinge wantrouwen samenwerking en hereniging mogelijk maakte. George Fox (1624-91), stichter van het genootschap in Engeland, liet optekenen dat in 1650 'rechter Bennet uit Derby ons als eerste quakers noemde, omdat we oproepen te beven voor het woord van God.' Waarschijnlijk werd de naam ook gebruikt omdat ze tijdens hun samenkomsten daadwerkelijk trilden om hun religieuze beleving te tonen. Hoewel de term oorspronkelijk spottend was bedoeld, wordt de term door de quakers zelf gebruikt en kan deze tegenwoordig zonder schaamte worden gebruikt. Het kerkbestuur bij de quakers is gebaseerd op maandelijkse samenkomsten.

Verwijst naar het geloof dat God zich alleen manifesteert in een persoon die volledig rustig en passief is. Religieuze volgelingen dienen zich daarom terug te trekken uit de alledaagse wereld en dienen hun wil te onderdrukken. De term verwijst ook meer specifiek naar vormen van christelijk mysticisme, in het bijzonder naar bewegingen in de Middeleeuwen en 17de-eeuwse controversen in Spanje en Frankrijk.

Verwijst naar de periode van de religieuze revolutie die plaatsvond in de christelijke kerk van Midden- en Noordwest-Europa in de 16de eeuw, die tot doel had de doctrines en gewoonten van de Rooms-katholieke kerk te hervormen en die de grondslag vormde voor het Protestantisme. De stijl kenmerkt zich door een verandering van het begevingsrecht van de kerk aan de leken. In de onderwerpkeuze vind een verschuiving plaats van heiligenlevens en andere katholieke thema’s naar onderwerpen die meer betrekking hebben op de gewone man, vooral landschappen, stillevens, portretten, joods bijbelse en bepaalde christelijk bijbelse thema’s.

Verwijst naar relatief grote versierde muren, schermen of andere constructies boven en achter het hoogaltaar van een christelijke kerk. Een reredos kan tegen de apsismuur of direct achter het altaar zijn geplaatst. Ook kan een reredos deel uitmaken van een altaarscherm. De term is afgeleid van een Anglo-Frans woord dat 'achter' of 'achterkant' betekende en raakte ingeburgerd in de 15de eeuw. De reredos ontstond uit de dorsaal, een tapisserie of schildering op de muur achter het altaar. In het kerkinterieur werden vanaf de late 11de eeuw de zetel van de bisschop en het koorgestoelte naar voren gebracht ten opzichte van de altaarmuur, en kwam de reredos als een scherm tussen hen en de congregatie in te staan. In bepaalde Engelse kerken diende de reredos als afscheiding tussen het koor en het achterkoor. In de loop van de tijd ging men voor het maken van de reredos kostbare materialen gebruiken en werd deze overdadig gedecoreerd, vaak met beeldsnijwerken, nissen, beeldhouwwerken, schilderingen en tapisserieën. De reredoses in Spaanse kerken werden in de loop der tijd zo breed als het schip en zo hoog als het dakgewelf. Een 'retabel' is iets anders. Dit is kleiner en staat achter op het altaar zelf of op een sokkel achter het altaar. Dit in tegenstelling tot reredoses die meestal vanaf de grond verrijzen achter het altaar. Veel altaren hebben zowel een reredos als een retabel. In de architectuur kan de term 'reredos' ook verwijzen naar een scherm of scheidingswand in een andere context, bijvoorbeeld naar de muur die de achterkant vormt van een open haard in een oude zaal.

Verwijst naar toevoegingen geplaatst op de altaartafel in een christelijke kerk. Een retabel kan bestaan uit een eenvoudige plank of rand die is aangebracht boven de achterkant van het altaar en die wordt gebruikt als kaarsenhouder. Er kan ook een raamwerk of een andere constructie aan verbonden zijn waarin beschilderde of beeldgesneden panelen zijn gemonteerd, met of zonder een plank voor kaarsen. Een 'reredos' is iets anders; deze verrijst meestal vanaf de grond achter het altaar. Het retabel is kleiner en staat achter op het altaar zelf of op een sokkel achter het altaar. Veel altaren hebben zowel een reredos als een retabel. Gebruik 'retablo's' voor de kleinere Mexicaanse en Spaans-Amerikaanse schilderingen van christelijke heiligen en andere heilige figuren.

Verwijst naar de architectuurstijl die zich ontwikkelde in Duitsland in het midden van de 19de eeuw. De stijl combineert Italiaanse, vroeg-christelijke en Romaanse elementen, en kenmerkt zich door overwelfde ronde bogen.

Oud-Romeinse of christelijke gewijde plaatsen. Gebruik bij voorkeur meer specifieke termen.

De meest gewijde plaatsen in religieuze gebouwen. In een christelijke kerk is het de ruimte waarin zich het hoofdaltaar bevindt.

Te gebruiken voor 'retablo's' en 'bulto's', de makers van christelijke devotiebeelden in de beeldhouw- en schilderkunst die in de Spaanse koloniale periode actief waren in Mexico en later, tot op de dag van vandaag, in het Spaanssprekende deel van de Verenigde Staten.

Verwijst naar kleine houten of ivoren beeldsnijwerken van heiligen en andere vereerde figuren, die werden gemaakt voor rooms-katholieken in Spaanse kolonies in Amerika, het Caribisch gebied en elders. De term kan ook verwijzen naar latere imitaties van deze vroege beeldsnijwerken. Ze kenmerken zich in het algemeen door een stijl die doet denken aan de 17de-eeuwse Spaanse barokstijl maar met een minder verfijnde techniek en primitieve voorstellingen van gelaatstrekken en anatomie. Ze werden waarschijnlijk oorspronkelijk gesneden door priesters die geïmporteerde beeldhouwwerken imiteerden en zijn uiteindelijk beïnvloed door inheemse stijlen. Ze werden uiterst populair in de Spaanse kolonies, konden worden aangetroffen in elk typisch christelijk huis en werden in kerken geplaatst, waar sommige de bestemming van bedevaarten werden. Het was gebruikelijk de santo’s te hullen in kleding van stof die vaak versierd was met complex borduurwerk. De term kan ook verwijzen naar tweedimensionale voorstellingen van heiligen die in Mexico en het zuidwesten van de Verenigde Staten ‘retablo’s’ worden genoemd. Driedimensionale beelden van heiligen worden vaak ‘bulto’s’ genoemd in Mexico en het zuidwesten van de Verenigde Staten.

De filosofische systemen en speculatieve tendensen van diverse middeleeuwse christelijke denkers die tegen de achtergrond van vaste religieuze dogma's probeerden nieuwe oplossingen te vinden voor algemene filosofische problemen (zoals over geloof en rede, wil en intellect en de bewijsbaarheid van het bestaan van God), aanvankelijk onder invloed van de mythische en intuïtieve traditie van de patristische filosofie (met name die van Augustinus), en later onder invloed van Aristoteles.

Verwijst naar een christelijke chiliastische sekte die in 1747 ontstond in Engeland uit een groep radicale quakers die van de Franse camisards het rituele schudden, schreeuwen, dansen, ronddraaien en zingen in tongen hadden overgenomen. De sekte breidde zich nadien uit naar de Verenigde Staten onder leiding van Ann Lee en haar discipelen. De sekte propageert het wonen in een leefgemeenschap, productieve arbeid en het celibaat. Shaker-gemeenschappen in de Verenigde Staten waren welvarend en creëerden een karakteristieke en invloedrijke stijl in de architectuur en de fabricage van meubels en ambachtelijke producten. In de late 19de en de 20ste eeuw werd de sekte minder belangrijk. Dansen en liederen van de shakers worden ook gewaardeerd als volkskunst en de shakers hebben talloze belangrijke uitvindingen op hun naam staan.

Verwijst in het algemeen naar de religieuze praktijken van sommige Noord-Aziatische volkeren die geloven dat goede en slechte geesten de wereld bevolken, en dat zij via priesters, die als medium fungeren, deze geesten kunnen oproepen of met hen kunnen communiceren. Sjamanisme komt ook voor bij de voorchristelijke Lappen, de Inuit, de Prairie-Indianen van Noord-Amerika, sommige Australische Aboriginals en verschillende andere volken. De term werd oorspronkelijk gebruikt door het Tungus-volk van Siberië.

Een kleur verbonden met een bepaalde personage in de christelijke kunst; wordt ook gebruikt voor ieder gebruik van kleur in een symbolische betekenis.

Wordt gebruikt voor religieuze gebouwen die zijn gewijd aan het dienen van een godheid of godheden, vaak met een cultusafbeelding; wordt niet gebruikt voor christelijke en islamitische religieuze gebouwen, gebruik daar 'kerken' of 'moskeeën'. Kan ook worden gebruikt voor protestantse vereringsplaatsen in Frankrijk en en sommige Frans-sprekende gebieden.

Voorchristelijk Noormannensymbool dat als amulet werd gedragen. Het stelt de hamer van de god Thor voor, met name in relatie tot het maken van bliksem. Heeft meestal de vorm van een omgekeerde 'T'.

In het bijzonder te gebruiken voor de vrijzinnig protestantse beweging die in Europa opkwam tijdens de Reformatie in de 16de eeuw, werd belichaamd door een kerk in Transsylvanië en een confessionele status verkreeg in Groot-Brittannië, de Verenigde Staten en Canada tijdens de 19de eeuw. De beweging wordt gekenmerkt door de afwijzing van de orthodox christelijke leer van de Drie-eenheid en de goddelijke Christus, het vrije gebruik van de rede in religieuze zaken en het geloof dat God bestaat in één persoon. In 1961 fuseerde deze beweging in de Verenigde Staten en Canada met de universalistische beweging, waardoor het ‘unitaristisch universalisme’ ontstond. Ook in het algemeen te gebruiken voor de theologische leer van de eenheid van God en het mens-zijn van Jezus, zoals voor het eerst verwoord in het monarchisme van de 2de en 3de eeuw en in de leer van Arius in de 3de en 4de eeuw, en later in de leer van de radicale neoplatonisten uit de Reformatie zoals Michael Servetus, Faustus Socinus en Ferenc David.

In het bijzonder te gebruiken voor de vrijzinnig protestantse beweging in de Verenigde Staten en Canada, die in de 18de eeuw voor het eerst als georganiseerde beweging van zich deed spreken en een confessionele status verkreeg in de 19de eeuw. Haar belangrijkste beginsel is het geloof in de redding van alle zielen, waarmee ze de calvinistische leer van de uitverkiezing van enkelen en de verdoemenis van velen afwijzen. Andere beginselen zijn onder meer de vrijheid van individuele interpretatie, tolerantie tegenover diversiteit en de onvervreemdbare waarde en waardigheid van iedere mens.In 1961 fuseerde deze beweging met de unitaristische beweging, waardoor het ‘unitaristisch universalisme’ ontstond. Ook in het algemeen te gebruiken voor de leer van de universele redding die op verschillende momenten in de christelijke geschiedenis terugkomt, te beginnen met de geschriften van Origen in de 3de eeuw.

Plaatsen in christelijke kerken waar een transept het schip kruist.

Betrekkelijk kleine beelden, geschilderd of gebeeldhouwd als bas-reliëf of als rondsculptuur, die aan een christelijke kerk of bedevaartsplaats worden geschonken in de hoop op of uit dankbaarheid voor het lenigen van ziekte of smart door God, de Maagd Maria of een heilige. De beelden kunnen heiligen, andere menselijke figuren, delen van menselijke figuren of andere levende of onbezielde zaken voorstellen. De Latijnse en Griekse inscripties die vaak op de beelden voorkomen beginnen met de woorden ‘ex voto’ respectievelijk ‘hyper euches’, vandaar dat votiefbeelden ook wel ‘ex voto’s’ worden genoemd. De term kan ook verwijzen naar prechristelijke en pre-islamitische cultusobjecten en rituele voorwerpen van soortgelijke of identieke vorm uit Klein-Azië, Noord-Afrika, het Middellandse Zeegebied en westelijk Centraal-Europa. Kan ook worden gebruikt voor soortgelijke voorwerpen die via recentere tradities zijn ontwikkeld in de godsdiensten van India, Tibet, China en Japan. Gebruik ‘votiefgeschenken’ voor voorwerpen met dezelfde functie maar zonder beelden.

Verwijst naar de vroege stadia van de Byzantijnse periode, die begon toen keizer Constantijn de stad Byzantium uitriep tot de nieuwe hoofdstad van het Romeinse keizerrijk in 330 n. Chr. De stijl wordt soms gerangschikt onder de vroegchristelijke kunst, omdat er toentertijd geen sprake was van een officiële opdeling in een oostelijk en een westelijk Romeins rijk.

Heiligdommen opgericht aan de kant van de weg als plaats gewijd aan het eren, of verering van, een godheid of heilige figuur van elk geloof. Het kan bestaan uit een altaar of een beeld van de godheid; het kan een kruispunt markeren. Voorbeelden hiervan zijn die gevonden in het oude Egypte, Griekenland, Rome, India, Japan, en in het christelijke Europa en Amerika. Voor kruisen die dienen als berm markeringen gebruik "wegkruisen".

Meestal lange kwasten die zijn gemaakt van paardenhaar en zijn bevestigd aan een steel. Ze worden gebruikt om water te sprenkelen. Gebruikt in het oude Rome en andere culturen en later in christelijke kerken om onder te dompelen in wijwater voor de besprenkeling van onder meer de gemeente en het altaar.

Ruimten in christelijke kerken, doorgaans tussen de altaarruimte of het heiligdom en het schip, gereserveerd voor koorzangers. Voor ruimten die de altaarruimte en het zangkoor, als dat aanwezig is, omvatten wordt 'koren' gebruikt. Voor verhoogde platforms van waar af een koor, vaak bestaand uit leken, zingt wordt 'koorgalerijen' gebruikt.

Onderwijsinstellingen die meestal behoren tot christelijke kerken, waar op zondag met name aan kinderen stichtelijk onderwijs wordt gegeven.