Kerken die het centrum vormen van een abdij of ander monachaal complex. Deze grenzen meestal aan het klooster en staan via een zogenaamde 'nachttrap' in verbinding met de slaapvertrekken. De kerken hebben een vergaderruimte of een kapittelzaal, die meestal is verbonden met het koor in het oostelijk deel van het klooster.

Kruisen waarvan de armen gesplitste uiteinden hebben, zoals de armen van een traditioneel scheepsanker.

Openbare begraafplaatsen voor armen, onbekenden en misdadigers.

;

Wordt vooral gebruikt voor kerken die zijn gebouwd of vernieuwd in de 11e eeuw en bedoeld voor groepen pelgrims op de hoofdroutes naar de bedevaartsplaats Santiago de Compostela in Spanje; kan ook worden gebruikt voor andere grote kerken die zijn gebouwd om veel pelgrims te ontvangen.

Wordt gebruikt voor kerken, uitgezonderd kathedralen, die zijn gegeven aan een kapittel van kanunniken of, zoals in de Verenigde Staten en Schotland, kerken die zijn samengevoegd en waar de mis wordt gehouden door gezamenlijke predikanten.

Wordt gebruikt voor kerken die bestaan uit twee volledige heiligdommen die ofwel boven elkaar zijn geplaatst of naast en tegen elkaar staan.

Kerken die zijn versterkt met sterke muren, torens en bruggen.

Kerken die in grotten zijn gebouwd of op een andere manier gebruik maken van natuurlijke holten in het aardoppervlak. Te onderscheiden van 'rotskerken', die zijn uitgehouwen in levende steen die geen grot vormt.

Gotische kerken met een middenschip en twee tot vier zijschepen met even hoge gewelven, soms ook van gelijke breedte; populair in Duitsland.

Kerken die zijn gebouwd binnen de grenzen van een parochie, zodat mensen die de parochiekerk niet gemakkelijk kunnen bereiken de diensten daar kunnen bijwonen.

Instellingen die openbare christelijke gebedshuizen beheren.

Een term die verwijst naar de wettelijke scheiding tussen alle religieuze principes en de overheid van de Verenigde Staten, zoals vastgesteld in het eerste amendement van de grondwet van de Verenigde Staten: 'Het Congres mag geen wetten opstellen met betrekking tot het creëren van een godsdienst en mag de vrijheid van godsdienst niet belemmeren.'

Verwijst naar het grootste kerkgenootschap en belangrijkste lichaam van de mormoonse godsdienst, dat aan het eind van de 20ste eeuw meer dan 9,7 miljoen leden telde. Het hoofdkwartier bevindt zich in Salt Lake City (Utah) in de Verenigde Staten. Een belangrijk leider van dit kerkgenootschap was Brigham Young (1801-1877), die in 1847 de tocht naar Utah leidde, waar Salt Lake City werd gesticht.

Bankachtige stoelen, vaak op een vaste plaats, die achterkanten hebben en toegankelijk zijn vanaf de gangpaden, voor het gebruik van een kerkgemeente.

Stoelen die met behulp van scharnieren aan het eind van een kerkbank bevestigd zijn om, indien noodzakelijk, mensen plaats te verschaffen in het gangpad.

Wordt algemeen gebruikt voor boeken die religieuze riten en soms hymnen bevatten.

Verslag van de vergaderingen, besluiten en financiële uitgaven van een kerkenraad.

Colleges van benoemde of gekozen leken die tijdelijk de leiding hebben over gemeenten van de anglicaanse kerk in Groot-Brittannië, de Verenigde Staten of Canada. Gebruik 'kerkfabrieken' voor dergelijke colleges in de katholieke kerken in Franstalige gebieden.

Onderaardse ruimtes of constructies met cellen of andere kamers met zeer stevige muren waarin mensen kunnen worden opgesloten.

Raden van benoemde of gekozen leken die tijdelijk de leiding hebben over katholieke parochies in Franstalige landen en gebieden als Frankrijk en de Canadese provincie Québec. Gebruik voor dergelijke rade in de anglicaanse kerk van Groot-Brittannië, Canada en de Verenigde Staten de term 'kerkenraden'.

Gebouwen voor openbare christelijke erediensten die historisch worden onderscheiden van kapellen en oratoria, dat gebouwen zijn die in enig opzicht privé, of in de ruimste zin, niet publiek, zijn. Kerkarchitectuur volgt in het algemeen standaard modellen, die variëren afhankelijk van de datum, locatie en de kenmerken van de gemeente.

Bestudering van de geschiedenis van de christelijke kerk, haar secten en verschillende kerkgemeenschappen.

Zij die de geschiedenis bestuderen van christelijke kerken en hun sekten en vertakkingen.

Omheinde terreinen die aan kerken behoren en die worden gebruikt als begraafplaatsen.

Zuilvormig grafmonumentje bekroond door een lantaarn die op begraafplaatsen staan; veel voorkomend in Frankrijk in de Middeleeuwen.

Overdekte poorten bij de ingang van kerken of begraafplaatsen waar een doodskist geplaatst kan worden.

Lijsten met data en locaties van begrafenissen binnen een kerkgemeente, klosoter of ander instituut.

Turkse tapijten met een motief dat bestaat uit een graf en bomen.

Kerkklokken om het begin van de christelijke mis aan te kondigen, hangen buiten in torens, ook in klokkenstoelen, boven of bij de boog van het koor.

Kerkbanken die afgeschermd zijn en omgeven door hoge achter- en zijkanten die meestal met deurtjes zijn afgesloten. Ze zijn bestemd voor specifieke groep kerkgangers, die een bepaald aanzien binnen of buiten de kerk hebben, zoals voorname families en andere notabelen.

Torens van kerken, doorgaans verbonden met het kerkgebouw, maar soms ook los hiervan staand.

In de episcopale of anglicaanse kerken zijn dit gekozen functionarissen die de niet-kerkelijke zaken van parochie- of districtskerken regelen, met name zaken die te maken hebben met het gebouw en andere eigendommen. Voorheen fungeerden ze als de enige vertegenwoordigers van de leken van iedere parochie in kerkelijke zaken.

Te gebruiken voor verschillende voorwerpen zoals collecteschalen, miskelken en wierookvaten, meestal van zilver of goud, die zijn bedoeld voor kerkelijk gebruik.

Kerken van kloosters, bediend door paters, die geen parochiekerken zijn.

Katholieke kerken in gebieden waar het geloof verbreid moet worden. Gebruik 'zendingskerken' voor dergelijke protestants-christelijke gebouwen.

Verwijst naar kerkhoven waar slachtoffers van oorlogshandelingen liggen begraven.

Wordt gebruikt voor kerken die de behoeften dienen van religieuze administratieve districten die parochies heten.

Kerken bestaande uit ruimtes die zijn uitgehouwen in de levende rots. Te onderscheiden van 'grotkerken' die gebruik maken van naruurlijke holten in het aardoppervlak.

Voorwerpen in de vorm van een handvat met een bek en een verlengbare steel, die worden gebruikt om spijkers uit hout te trekken. Gebruik 'spijkertrekkers' voor handgereedschap met een gevorkt uiteinde dat voor soortgelijke doeleinden wordt gebruikt .

Houten kerken met muren van verticale planken, vooral in Scandinavië sinds in ieder geval de 9e eeuw.

Gespecialiseerde meubelstukken die vooral voorkomen in het zuiden van de Verenigde Staten. Ze hebben meestal een scharnierende deksel bovenop een grote, verdeelde opslagkamer voor bruine en witte suiker.

Verwijst naar een christelijke geestelijke kerkfunctionaris die officieel is verbonden aan een bepaald huishouden of instituut. Het betreft bijvoorbeeld een geestelijke die werkzaam is voor het hof of de huishouding van een soeverein vorst of heer, of voor een kasteel, schip, garnizoen, regiment of andere groep binnen de landmacht of marine, universiteit of hogeschool, schoolinstelling, armenhuis, gevangenis, begraafplaats, wetgevende kamer of andere openbare instelling. De term kan ook in zijn oorspronkelijke betekenis worden gebruikt en verwijst dan naar de priester of een andere geestelijke die de diensten in een kapel leidt of verzorgt.

Verwijst naar geestelijken binnen de Anglicaanse Kerk die verantwoordelijk zijn voor het assisteren van de diocesane bisschoppen bij ceremoniële functies en administratieve werkzaamheden. Tot de gebruikelijke taken van de aartsdeken behoren het algemeen beheer van de parochie en aandacht voor zaken die de kerkgebouwen en andere kerkbezittingen betreffen. Aartsdekens hebben de aanspreektitel 'Hoogeerwaarde'. De functie bestond vroeger ook in de rooms-katholieke en Grieks- en Russisch-orthodoxe kerk; in de katholieke kerk is deze functie nu vervangen door die van vicaris-generaal.

Bestuurlijke onderdelen binnen de kerk, onder gezag van een aartsbisschop.

Te gebruiken voor de stichters of mannelijke hoofden van families, stamlijnen of hele sociale klassen, standen of volkeren. Wordt ook gebruikt voor de hooggeplaatste kerkvorsten van die naam in bepaalde christelijke kerken, zoals de Grieks-orthodoxe, Russisch-orthodoxe en Koptische kerken.

Halfronde of polygonale aanbouwen aan een grotere ruimte. Gebruikelijk in Romeinse basilieken en christelijke kerken.

Ruimten in hoofdzakelijk middeleeuwse kerken in Engeland die zich achter het hoogaltaar bevinden.

Elk van de verscheidene christelijke gezindten die geloven in de letterlijke en op handen zijnde wederkomst van Christus en het naderende einde van de wereld. Deze overtuigingen worden in de meeste perioden van de geschiedenis aangetroffen. William Miller (1781-1849) begon in de Verenigde Staten een beweging op basis van zijn voorspelling dat Christus zou wederkeren in 1843-44. Millers volgelingen, die het kerkgenootschap van de zevendedagsadventisten hebben gesticht, geloven dat de wederkomst van Christus alleen is uitgesteld doordat de sabbat niet wordt geheiligd. Zevendedagsadventisten houden zich streng aan de regels voor de heiliging van de sabbat en aan de oudtestamentische spijswetten.

Doeken ter bedekking van communievaten in de oosters-orthodoxe kerk.

Documenten die de officiële kwijtschelding door de Kerk van de tijdelijke straffen die men na vergeving van de zonden nog zou moeten doorstaan, bevestigen. In 1567 werden deze documenten van onwaarde verklaard.

Liturgische gewaden met lange, strakke mouwen en een volledige rok, meestal van linnen gemaakt. Alben worden door christelijke priesters en soms ook door gewijde koningen gedragen, vaak onder een ander gewaad. In de westerse kerken zijn ze wit en in de oosterse kerken kunnen ze allerlei kleuren hebben. Alben werden soms gedecoreerd met rijk geborduurde apparels bij de polsen en langs de onderzijde. De term verwijst eveneens naar soortgelijke niet-kerkelijke kleding, met name zoals die door de oude Grieken en Romeinen werd gedragen.

Een vertakking van de middeleeuwse katharen in het zuiden van Frankrijk; hun belangrijkste centrum bevond zich in Toulouse maar zij waren ook actief in Albi, vandaar de naam die hun in 1163 werd gegeven door het Concilie van Tours. De sekte werd door de katholieke kerk als een ernstige bedreiging beschouwd: paus Innocentius III (1198-1216) slaagde er niet in deze dualistische ketters te bekeren en Simon van Montfort leidde tot 1218 een bloedige campagne (de Albigenzische Kruistocht) tegen hen. Ook de dominicaner inquisitie heeft getracht de sekte uit te roeien.

Zwarte lange onderrok tot op de enkels, gedragen door misdienaars in de Oudkatholieke kerk onder de toga, wanneer deze te kort was geworden voor de drager.

Wordt gebruikt voor constructies waarop religieuze offerandes worden gedaan. Omvat zowel kleine, tafelachtige bouwsels als grotere, vrijstaande constructies die zich buiten bevinden. Voor het oppervlak waaraan communie wordt gevierd in protestantse kerken wordt 'Avondmaalstafels' gebruikt.

Hangende constructies voor de bescherming van altaren in kerken. Als een altaarhemel van stof is gemaakt, bestaat het uit een dak met overhangende delen en soms met gordijnen.

Draagbaar altaar met altaarsteen, uitgevoerd als een uitklapbare kist. In de kist zat een volledige uitrusting voor de eucharistieviering. Dit 'onzichtbare' altaar werd gebruikt in tijden van verbod op de viering van de katholieke eredienst in de zeventiende en achttiende eeuw, de schuilkerkperiode.

Verwijst naar geschilderde of beeldgesneden beelddragende objecten in christelijke kerken. Kenmerkend voor altaarstukken is dat deze meestal zijn ingelijst, en dat ze óf aan de achterkant van het altaar zijn opgesteld, aansluitend op de achterkant van het altaarblok, óf op de muur achter het altaar zijn gehangen. Altaarstukken kunnen op zowel het centrale hoogaltaar als op de zijaltaren zijn geplaatst. Op de afbeelding zijn doorgaans religieuze figuren te zien die dikwijls deel uitmaken van een verhalende of didactische scène. Ook een beschermheilige van de kerk wordt vaak op een altaarstuk afgebeeld.

De preekstoelen in het schip ter lezing van het evangelie of de brieven, in vroeg-christelijke kerken. In de Balkan en Griekse kerken vandaag de dag, grote preekstoelen of lessenaars.

Kleding die een rang of functie binnen de kerk of staat aanduidt.

Vaten van uiteenlopende vorm en grootte, gebruikt in kerken en bij kroningsplechtigheden voor het bevatten van vloeistoffen. Ook zijn het vaten uit de (Romeinse en vroeg-christelijke) Oudheid, vaak bolvormig, met een of twee handvatten, die werden gebruikt voor parfum, zalf of het serveren van dranken. Er bestaan ook zogenaamde pelgrimsampullen, in de vroeg-christelijke tijd gebruikt bij martelaarsgraven.

Elk van de bewegingen die hun oorsprong vinden in de radicalere elementen van de 16de-eeuwse Reformatie die stelden dat alleen de doop van volwassen geldig is en dat ware christenen geen regeringsfuncties mogen bekleden, geweld mogen gebruiken of wapens mogen dragen. Aanhangers van deze bewegingen, ook bekend als wederdopers, leggen de nadruk op een strikte kerkelijke discipline, trouw aan de Schrift en de scheiding van kerk en staat. Anabaptisten zijn regelmatig blootgesteld aan vervolging als gevolg van hun kritiek op de overheid; zij worden vaak beschouwd als de voorlopers van de doopsgezinden.

Verwijst naar mensen die zich om geloofsredenen hebben teruggetrokken uit de wereld, in het bijzonder in de vroegchristelijke periode of in de orthodoxe kerken van het oosten.

Verwijst naar een typische stijl in de architectuur die zich onder de heerschappij van het Engelse koningshuis Plantagenet ontwikkelde in de Loirevallei in het midden van de 13de eeuw. Opvallend is dat de stijl buiten de belangrijkste Franse stilistische ontwikkelingen bleef. De stijl kenmerkt zich door een gedeeltelijk vasthouden aan het vroegere lokale romaanse idioom, zoals in de kerkelijke bouwkunst tot uiting komt in extreem gebogen koepelvormige kruisgewelven, vele ronde bogen, robuuste maar slanke pijlers en het gebruik van drie schepen van ongeveer dezelfde hoogte en breedte.

Te gebruiken om te verwijzen naar de anglicaanse kerk (Church of England); gebruik 'episcopaal' om te verwijzen naar de episcopale kerk in Amerika. De term verwijst naar een christelijke geloofsrichting met zowel protestantse als katholieke elementen die ontstond na de breuk tussen de Engelse koning Hendrik VIII en de rooms-katholieke kerk (circa 1532-34). Het anglicanisme is de officiële Britse staatsgodsdienst, en de Britse soevereine vorst is nog altijd het officiële hoofd van de anglicaanse kerk. Aanvankelijk droeg de kerk nog een overwegend katholiek karakter, maar onder Edward IV en Elizabeth I werden er hervormingen doorgevoerd en werd een meer protestants georiënteerde geloofsleer geïntroduceerd, met een nieuwe versie van het Book of Common Prayer en de Negenendertig Artikelen. Hoewel de huidige anglicaanse kerk in het algemeen wordt gekenmerkt door een tolerante houding, zijn de spanningen tussen protestants en katholiek gezinde stromingen binnen de kerk nooit verdwenen en heerst er weerstand tegen nieuwe vrijzinnige en evangelische invloeden. Het anglicanisme berust op episcopaal gezag en op een structuur van parochies, welke van fundamenteel belang is voor de kerkelijke organisatie.

Gewijde altaarbedekkingen van linnen of zijde die relikwieën bevatten; gebruikt door de oosters-orthodoxe kerk.

Kapellen aan de westkant van Byzantijnse kerken, vooral van het Armeense type.

Verbindingsbalk tussen de koorwanden op de scheiding tussen koor en schip of koor en dwarsbeuk. Op de balk zijn portretten van de apostelen aangebracht, gebeeldhouwd of geschilderd. Op de apostelbalk kan ook een triomfkruis (kruisbeeld) met flankerende beelden staan (Maria en Johannes, soms aangevuld met twee vrouwenbeelden die kerk en synagoge verbeelden).

Kandelaar bij het wijdingskruis. De kaars brandt op het feest van kerkwijding.

Kruisvormige markering in de kerk (meestal op de muren of op zuilen) van de plek waar de bisschop de kerk met chrisma wijdde. Behoort tot een serie van twaalf wijdingskruisen, die de twaalf apostelen symboliseren, daarom ook wel apostelkruisen werden genoemd.

Kasten waarin men archieven bewaart. Soms geeft een opschrift aan wat de functie is. De term wordt vaak gebruikt met betrekking tot archieven van een kerk, broederschap of gemeente.

Zitmeubels voor meerdere mensen met een opbergkist eronder en hoge rug- en armleuningen, bijvoorbeeld de banken in de sacristie van een kerk.

Algemene benaming voor het kerkgestoelte voor de armenmeesters van een broederschap. Vanuit deze bank werden levensmiddelen en zaken voor de eerste levensbehoeften uitgedeeld aan armen, ouden van dagen, wezen en gebrekkigen die hiervoor in aanmerking kwamen, veelal op vertoon van een aan hen geschonken armenpenning. Gesneden voorstellingen van de bank kunnen duiden op het gebruik.

Penning, uitgedeeld door een burger- of kerkbestuur of de diaconie aan respectievelijk burgers of parochianen die hulpbehoevend waren. De penning kon ingewisseld worden tegen kleding, voedsel, brandstof, drank of een doodskist, al naar gelang het symbool, letter of tekst die erop voorkwam.

Het besprenkelen voor religieuze doeleinden. Het gebruik heeft zijn oorsprong in het oude Rome. In katholieke en anglicaanse kerken wordt de gemeente voor de mis, bij andere sacramenten of tijdens processies besprenkeld met wijwater.

Schaal(tje) dat wordt gebruikt op aswoensdag. De priester draagt deze schaal met de as van verbrande palmtakken en tekent met deze as een kruisje op het voorhoofd van de kerkgangers of bestrooit daarmee hun hoofd.

Christelijk pinksterkerkgenootschap dat begin 20ste eeuw in Canada en de Verenigde Staten is ontstaan uit voorheen zelfstandige pinkstergemeenten. De Assemblies of God staan in de doopsgezinde traditie en geloven in het bijzonder dat spreken in tongen het bewijs is voor de doop met de Heilige Geest. Het kerkgenootschap stimuleert zendingswerk over de hele wereld.

Verwijst naar een stervormig instrument, meestal van goud of zilver, dat tijdens de eucharistieviering in de Grieks-orthodoxe kerk wordt gebruikt. De asterisk wordt boven de miskelk en pateen geplaatst, om te voorkomen dat de afdekdoeken in contact komen met het gewijde brood.

Verwijst naar de eerste dag van de vastenperiode, zes en een halve week voor Pasen. De naam komt voort uit het gebruik om de voorhoofden van kerkgangers en geestelijken te merken met as. Meestal betreft het de as van de verbrande palmtakken die zijn gebruikt op Palmzondag van het jaar ervoor. Het is behalve Goede Vrijdag de enige dag waarvoor de rooms-katholieke kerk vasten voorschrijft. Aswoensdag wordt ook gevierd door de anglicaanse, lutheraanse en protestantse kerk. Oosters-orthodoxe kerken vieren Aswoensdag niet, omdat de vastenperiode volgens hun kalender op een maandag begint.

Kerkelijk drinkgerei, gebruikt in protestantse kerken bij de viering van het avondmaal. Gebruik 'miskelken' voor soortgelijk drinkgerei dat gebruikt wordt in de katholieke kerk.

Verwijst naar een protestantse gezindte waarbij het geloof centraal staat dat het sacrament van de doop alleen moet worden toegediend aan volwassen leden na een persoonlijke belijdenis van geloof in Jezus Christus. De doop vindt bij deze gezindte doorgaans plaats door volledige onderdompeling. De nadruk ligt op Bijbelse geschriften en preken. Het baptisme is in hoofdzaak ontstaan in de vroege 17de eeuw in Engeland en Wales waar het zich snel verspreidde, hoewel er enige verbanden zijn met de anabaptisten van de 16de eeuw. In de late 19de eeuw nam het aantal baptistische kerken in de Verenigde Staten snel toe.

Te gebruiken om gebouwen te beschrijven, meestal kerken, die zijn opgebouwd als een basiliek, met een langwerpige vorm, een schip, zijbeuken, een apsis en een lichtbeuk.

De algemene naam voor oölietkalksteen die in grote hoeveelheden wordt gevonden in Zuidwest-Engeland, met name in de buurt van Bath (vandaar de naam). Het is middel- of fijnkorrelig en de kleur varieert van grijs tot crème. Bathsteen wordt algemeen gebruikt sinds de Romeinse bezetting van Groot-Brittannië en is vooral veel gebruikt in de Engelse kerkelijke architectuur van de 13de, 14de en 15de eeuw.

Kistje dat gewijde aarde of as van aswoensdag bevat ter uitstrooiing in de doodskist. Door dit ritueel was de overledene in gewijde aarde begraven. Stamt uit de tijd dat katholieken op begraafplaatsen geen kerkelijke ritus mochten uitvoeren. In oud-katholieke parochies is het nog gebruik dat op een kist in het crematorium gewijde as uit een beaardingskistje over de kist wordt gestrooid.

Verwijst naar de voorlaatste fase van de formele procedure die leidt tot heiligverklaring in de rooms-katholieke kerk. In deze fase verleent de paus de titel 'zalige' aan een rooms-katholiek met een voorbeeldig geloof en leven, die het ook na zijn of haar dood waard is om publiekelijk te worden vereerd. Na afloop van deze fase kan deze persoon plaatselijk worden geëerd. Als twee of meerdere wonderen kunnen worden bewezen, mag de canonisatieprocedure worden voortgezet, waarna deze persoon algemeen wordt erkend als heilige.

In het algemeen, terreinen die worden gebruikt om overledenen te begraven of in tomben te plaatsen. Meer specifiek verwijst dit naar relatief grote openbare parken of terreinen die uitdrukkelijk voor teraardebestelling van doden bestemd zijn en die niet bij een kerk horen.

Werken waarin aspecten worden beschreven van begrafenis- en herdenkingsplechtigheden voor voornamelijk personen van koninklijken bloede, edelen of beroemdheden, gewoonlijk geïllustreerd en met beschrijvingen van processies, diensten, aanwezigen, doodskisten, de aankleding van de kerk en andere aspecten van de uitvaart, en vaak ook preken, éloges en andere schriftelijke getuigenissen van de verdiensten en het belang van de overledene.

Verwijst in de meest strikte zin naar een verhoogd platform waarop een redenaar of priester een groep mensen toespreekt. In algemenere zin wordt de term gebruikt om te verwijzen naar de apsis of kansel in een basiliek. De term wordt gewoonlijk gebruikt in de context van oud- of vroegchristelijke basilieken of ontmoetingsplaatsen, synagogen of oosters-orthodoxe kerken. In de moderne tijd verwijst de term meestal naar een verhoogd platform in een synagoge waarop de leesstandaard voor de Thora wordt geplaatst.

Kruisen met brede en platte houten planken waarop de gekruisigde Christus is geschilderd, vaak op ware grootte of monumentale schaal en met aanvullende afbeeldingen of taferelen op de uiteinden van de armen van het kruis en de gedeelten boven en onder de afbeelding van Christus. Beschilderde kruisen kwamen met name veel voor in Byzantijnse en vroeg-Italiaanse kunst. Gewoonlijk hingen ze boven of bij het kerkaltaar.

Kussens, krukjes of plankjes om op te knielen, die vaak vastzitten aan de kerkbanken.

Bestuurslichamen binnen de kerk onder gezag van een bisschop.

Geestelijken met de hoogste rang in christelijke kerken, meestal belast met een bestuurlijke functie zoals het beheer van een bisdom.

Opvouwbare krukken van uiteenlopende aard die door gelovigen worden gebruikt om op te zitten of te knielen, in het bijzonder door het staatshoofd tijdens de kroning. Gebruik ‘faldistoria’ voor stoelen die door bisschoppen of andere prelaten worden gebruikt in het koor van een kerk. Gebruik 'pliants' voor een Frans type vouwkruk dat na de 17de eeuw aan het hof of in woonhuizen werd gebruikt.

De met een edelsteen versierde vingerringen van bisschoppen, teken van hun huwelijk met de kerk.

Dualistische christelijke geloofsgemeenschap die in Bulgarije bloeide van de 10de tot de 17de eeuw en nog verder in het Byzantijnse Rijk in de 11de en 12de eeuw. De gemeenschap werd in het midden van de 10de eeuw in Bulgarije gesticht door een priester die de naam Bogomiel aannam. Deze gezindte kan worden omschreven als een samenvloeisel van dualistische, neomanicheïstische doctrines die werden geïmporteerd van de paulicianen en een lokale Slavische beweging gericht op hervorming van de kort daarvoor gestichte Bulgaars-orthodoxe kerk. Het centrale geloof was dat de mensheid en de zichtbare, materiële wereld waren geschapen door de duivel. Bogomielen stonden vijandig tegenover de meeste aspecten van de orthodoxe kerk maar ook tegenover het burgerlijk gezag. Zij bepleitten een rigoureus ascetisch leven en keurden seksuele omgang, huwelijk, bezit en het eten van vlees af. De bogomielen zijn van invloed geweest op de latere katharen in Europa.

Verwijst naar korte houten of metalen palen op een schip, walvisvaarder, kade of pier die bedoeld zijn om trossen of ankerkettingen aan vast te maken. Indien het een pier betreft, kunnen de bolders ook van beton zijn en bedoeld zijn om auto's de doorgang te versperren.

Kerkelijke, meestal vierkante hoofddeksels met drie of vier rechtopstaande uitsprongen die van het midden van de bovenkant naar de rand lopen. Zijn rood, paars of zwart voor respectievelijk kardinaal, bisschop of priester. Soms met pompon.

Dierenriemteken van een boogschutter, vaak een centaur, ruwweg gebaseerd op het gelijknamige sterrenbeeld. De tekens van de dierenriem, overblijfselen van Oudgriekse en Romeinse decoraties, waren populair in de romaanse en gotische kerken van Noord-Europa. Ze worden ook vaak aangetroffen in middeleeuwse psalters en getijdenboeken als symbool van iedere maand waarin de zon in het betreffende sterrenbeeld komt. Daarnaast zijn ze gebruikt als decoratie op plafonds, kaarten, uurwerken en astronomische instrumenten.

Trappen, die zich meestal buiten bevinden, die naar de ingangen van grote gebouwen leiden, zoals bij kerken, openbare gebouwen of landhuizen.

Marktsteden, vooral in Frankrijk, die zich ontwikkelden rondom een kasteel, klooster of kerk en meestal versterkt waren.

Een aantrekkelijk schelpmarmer uit het Spaanse Tortosa, waar het nog steeds wordt gewonnen. De hoofdkleur varieert van roodachtig lila tot geel, afhankelijk van de hoeveelheid slakken die het bevat. De gele kleur wordt bepaald door de weekdieren en het lila door de zeebedding waarin het is verzonken. Broccatello werd veelvuldig gebruikt als oppervlakteversiering in kerken in Rome en Napels.

Paneel met de gekalligrafeerde namen van leden van een broederschap. Vaak gepolychromeerd en versierd met beeldhouwwerk. Soms ook 'cataloog' genoemd. Hangt aan de muur van de kerk of van een andere ruimte.

Deel van het privaatrecht dat zich heeft ontwikkeld uit het Romeins recht in landen waar het rechtssysteem in wezen Romeins is, maar beïnvloed door Germaanse, kerkelijke en zuiver moderne instituties.

Verwijst naar de religieuze ideeën van mensen en groepen die sterk zijn beïnvloed door de hervormer Johannes Calvijn (1509-64) en door 17de-eeuwse calvinistische geleerden. Het calvinisme benadrukt de soevereiniteit van God over alle aspecten van het leven en de Bijbel als enige richtsnoer. Rechtvaardiging door alleen het geloof is een ander centraal begrip. Hoewel predestinatie geen vooraanstaand axioma in Calvijns theologie was, werd dat begrip zwaar benadrukt door zijn eerste volgelingen, deels om zich te onderscheiden van de aanhangers van Luther. De Helvetische Confessie (1566) en de Synode van Dordrecht (1618-19) waren belangrijke momenten in de geschiedenis van de calvinistische theologie; laatstgenoemde synode bevestigde in de Dordtse Leerregels de 'vijf punten van het calvinisme': totale verdorvenheid, onvoorwaardelijke verkiezing, beperkte verzoening, onweerstaanbare genade en ten slotte de volharding van de gelovigen. Medio 17de eeuw had het calvinisme zich vanuit Frankrijk en de Nederlanden verspreid naar Engeland en Schotland, waar het werd omarmd door de puriteinen en meegenomen naar Nieuw-Engeland. Hoewel het te lijden heeft gehad van rationalistische aanvallen, heeft het calvinisme veel invloed gehouden op het kerkelijk leven en is er in de moderne tijd sprake geweest van een neocalvinistische opleving onder invloed van de theoloog Karl Barth. Als historische kracht heeft het calvinisme een brede uitwerking gehad op de Europese en Noord-Amerikaanse cultuur.

Wordt gebruikt voor kleine kapellen die zich boven en achter het hoogaltaar bevinden, en die meestal zichtbaar zijn vanuit het schip; in sommige Spaanse kerken uit de 16e tot de 18e eeuw.

Wordt gebruikt voor Italiaanse klokketorens, meestal bij een kerk en meestal vrijstaand.

T-vormige of horizontale balkachtige of staafachtige kaarsenhouders, meestal van hout en soms van smeedijzer. Ze worden gebruikt in kerkelijke context.

Een kaart uit een reeks van drie kaarten die op een altaar in een christelijke kerk worden geplaatst: één in het midden en één aan weerszijden, met daarop bepaalde delen uit de eucharistiegebeden, als geheugensteuntje voor de priester.

De verzameling kerkelijke leerstellingen, vooral die van de rooms-katholieke Kerk, zoals die door kerkvergaderingen of de paus worden vastgesteld.

Liturgisch boek, waarin rituele voorschriften voor de bisschoppen zijn beschreven, betreffende kerkelijke en burgerlijke plechtigheden en van algemene aard. Komt voor als manuscript of als gedrukt boek.

Middeleeuwse bewaarplaatsen voor manuscripten en andere belangrijke documenten, vooral in kerkelijke context.

Een inheemse Koreaanse godsdienst, gesticht door Choe Suun (1824-1864) in een poging een direct beroep te doen op het religieuze bewustzijn van het Koreaanse volk. Chondogyo was een reactie op het christendom en de traditionele godsdiensten van Korea, maar bevat wel elementen van het confucianisme, taoïsme, boeddhisme, sjamanisme en rooms-katholicisme. Nadat Suun door de regering was terechtgesteld, ontwikkelden zijn opvolgers Choe Si-hyong en Son Piyong-hi de beweging totdat deze was uitgegroeid tot een belangrijke Koreaanse godsdienst. De geschriften van het chondogyo zijn opgesteld door de drie oprichters. In deze religie worden mensen als dragers van goddelijkheid beschouwd en daarom moeten mensen elkaar behandelen ‘als God’. Chondogyo benadrukt de universaliteit van God en pleit voor een coöperatief koninkrijk Gods op aarde dat is gebaseerd op geloof, eenvoud, standvastigheid en oprechtheid. Er bestaat geen idee van eeuwige beloning omdat de godsdienst maar één doel heeft: de wereld gerechtigheid en vrede brengen. Er zijn vijf aanbevolen oefeningen: het reciteren van een formule, elke avond om negen uur, het gebruik van water als symbool van zuiverheid, het bijwonen van een zondagse eredienst, het regelmatig geven van rijst aan de kerk en het gebed (op verschillende voorgeschreven wijzen). Chondogyo speelde een belangrijke rol in de modernisering van Korea na 1894. Het verzette zich na 1919 ook tegen het Japanse imperialisme en legde zich niet neer bij het communisme in Noord-Korea na 1945. Aan het eind van de 20ste eeuw waren er ongeveer drie miljoen leden.

Verwijst naar predikanten in oosterse kerken met een rang tussen priester en bisschop. In de vroege kerk werd deze functie vervuld door de bisschoppen van een landelijk district, en vielen ze onder het gezag van een diocesane bisschop. Chorepiscopi mochten uitsluitend de lagere kerkfuncties bekleden. De functie van chorepiscopus werd afgeschaft bij het Concilie van Laodicea (tussen 343 en 381), maar dergelijke predikanten hebben nog tot in de 8ste eeuw bestaan. Tegenwoordig is chorepiscopus nog slechts als eretitel bewaard gebleven.

Mengsel van olie (meestal olijfolie) en balsem, dat wordt gewijd als zalf bij de toediening van bepaalde sacramenten (doop, vormsel en priesterwijding) en bij de uitvoering van bepaalde liturgische handelingen in de katholieke, orthodoxe en anglicaanse kerk. In het westen wordt het chrisma op Witte Donderdag gewijd door de bisschoppen, en in het oosten door de kerkpatriarchen. In de orthodoxe kerken kan het mengsel ook andere bestanddelen bevatten, zoals wijn, noten en gom. De zalving met chrisma wordt soms ook wel chrismatie genoemd, met name na een doop.

Ceremonie waarbij wordt gezalfd met wijolie; wordt met name direct na de doop verricht in orthodoxe kerken.

Twee- of driedelige afsluitbare doos of vaatwerk ter bewaring van de heilige oliën die worden gebruikt bij het toedienen van de verschillende sacramenten in de rooms-katholieke kerk.

Verwijst naar de wereldreligie en -cultuur die in de eerste eeuw n. Chr. tot ontwikkeling kwam op basis van de leer van Jezus Christus van Nazareth. De wortels van deze religie liggen in de joodse traditie en het Oude Testament. Een van de kenmerkende grondbeginselen is het geloof in de dood en wederopstanding van Jezus. De religie omvat een traditie van geloof, rituelen en een vorm van kerkelijke autoriteit of leiderschap.

Verwijst naar een christelijke gezindte en beweging die is gesticht door Mary Baker Eddy (1821-1910) en die streeft naar herbevestiging van de christelijke boodschap van verlossing van al het kwaad, met inbegrip van ziekte en zonde. Eddy, die half invalide was en geïnteresseerd in genezing zonder medicijnen, beweerde dat zij in 1866 zonder medische hulp was hersteld van zwaar letsel. Daarna wijdde zij zich aan het herstel van de nadruk op gebedsgenezing die het vroege christendom had gekenmerkt. In 1875 voltooide zij de eerste editie van haar boek 'Science and Health with Key to the Scriptures'. Dit werk en de Bijbel zijn de voornaamste geschriften van de beweging, die veel belang hecht aan de inrichting van leesruimten waar deze boeken een eigen beroep op de lezers kunnen doen. Ook de 'Christian Science Monitor' wordt door het kerkgenootschap uitgegeven. Volgens de leer van Christian Science is onwetendheid de wortel van het menselijk ongemak, de menselijke ziekte. In plaats van medische behandeling te zoeken moet men gebedsgenezers van Christian Science raadplegen voor spirituele genezing. Gezondheid, geluk en heiligheid kunnen worden hersteld door alle aspecten van de levenspraktijk en -houding aan te spreken in overeenstemming met het beginsel van goddelijke harmonie. De eerste Church of Christ, Scientist werd in 1879 in Boston gesticht en het hoofdkwartier van de beweging is daar nog altijd gevestigd.

Grote chordofonen met een basbereik, verwant aan de viool. Ze werden gemaakt in New England in de 19e eeuw, hoofdzakelijk om kerkkoren te begeleiden.

Ruimten om de kostbaarheden van een kerk te bewaren.

Snaarinstrumenten met een rechthoekige klankkast met toetsenbord aan de lange kant. De snaren, meestal 2 per toon, lopen van hoge pennen aan de linkerkant over een kam naar de stemsleutels aan de rechterkant. De snaren worden van onderaf aangeslagen door koperen tangenten aan de achterzijde van elke toets.

Verwijst naar korte formele gebeden in de westelijke christelijke gebedsdienst, die per dag verschillen. De term verwijst naar het oorspronkelijke 'bijeenbrengen' (collecte) van de petities van de gelovigen tot één gebed. Collectae bestaan uit een aanroeping, een petitie en een smeekbede aan Christus of een lofprijzing tot de Heer. De collecta gaat vooraf aan de schriftlezingen van de eucharistie. De collectae in het 'Book of Common Prayer' zijn deels geschreven door Thomas Cramner en deels aangepast naar Latijnse kerkboeken. Volgens het 'Book of Common Prayer' worden de collectae van de dag gevolgd door twee onveranderlijke collectae tijdens het ochtend- en avondgebed.

Een lange stok met een collectezakje aan het uiteinde ter inzameling van geld; de collectant kan hiermee alle kerkgangers bereiken. Het zakje is niet zelden voorzien van een geborduurde letter: een D voor diakonie, een K voor de kerk, verwijzend naar de begunstigden van de twee collectes. De oudere collectestokken hadden ook wel een bakje aan het uiteinde. Dit bakje heette in de volksmond ʺcentenbakʺ. Voor voorwerpen waarmee passief geld wordt ingezameld wordt het voorvoegsel offer- gebruikt, zoals bijvoorbeeld offervaas, offerkist etc.

Collectezak met aan weerszijden een korte greep. Wordt door de kerkgangers aan elkaar doorgegeven. Niet zelden voorzien van de letter D voor diakonie, of een K voor de kerk, verwijzend naar de begunstigden van de twee collectes. Andere letters verwijzen meestal naar de naam van de kerk. Voor oudere voorwerpen waarmee passief geld wordt/werd ingezameld wordt het voorvoegsel offer- gebruikt, zoals bijvoorbeeld offerblok of offerkist.

Lange, linnen bedekkingen die worden gebruikt voor het bedekken van het altaarhekje tijdens de communie. Voorheen ook een lange, linnen doek die voor de kerkgangers werd gehouden bij de eucharistieviering.

Een vorm van sacrament en centraal element van de eredienst bij veel christelijke kerkgenootschappen, met als basis het Laatste Avondmaal, waarop Jezus de wijn die hij ronddeelde en het brood dat hij brak als respectievelijk zijn bloed en lichaam omschreef. Het ritueel bestaat doorgaans uit de wijding van brood en wijn door de predikant of priester en de verdeling onder de gelovigen. De term is afgeleid van het Griekse woord 'eucharistia', dat 'dankzegging' betekent.

Een sluier die in de katholieke kerk door vrouwen tijdens de ontvangst van de communie werd gedragen.

Eucharistievieringen met meerdere priesters. De priesters spreken het eucharistisch gebed of de consecratie van hetzelfde brood en dezelfde wijn gezamenlijk uit. Behalve voor wijdingen is het gebruik in het westen uitgestorven, maar het werd nieuw leven ingeblazen door het Tweede Vaticaans Concilie. Soms wordt het gebruikt om priesters en congregaties van kerken buiten de parochie in staat te stellen samen de eucharistie te vieren.

Bijzondere lagere of middelbare scholen van bepaalde godsdienstige gezindten. De school kan onder leiding staan van een parochie of van een andere afdeling van de kerk.

Verwijst naar een protestantse gezindte waarbij elk lid van de kerk autonoom is. Hoewel congregationalisten geloven dat de christelijke kerk voornamelijk een verzamelde gemeenschap van gelovigen is, leveren zij een belangrijke oecumenische bijdrage met hun nadruk op het primaat van de lokale kerk. De stroming is voortgekomen uit de Separatisten van de 16de-eeuwse Engelse Reformatie. Vervolging dreef de congregationalisten naar Nederland en de Verenigde Staten (de Pilgrim Fathers in 1620). Kerkbijeenkomsten, missiewerk en godsdiensttolerantie en -vrijheid zijn de belangrijkste kenmerken.

Verwijst naar de periode en stijl in de kunst, vooral de beeldhouwkunst en architectuur, die samenviel met de regeerperiode van Constantijn de Grote van 311 tot 337 n. Chr. In de beeldhouwkunst kenmerkt de stijl zich door het loslaten van het klassieke Griekse illusionisme en naturalisme, met een grotere nadruk op symboliek, expressionisme en heldere vertellingen om de leer van het Christendom over te brengen. In de architectuur kenmerkt de stijl zich door de toevoeging van een transept en apsis aan Romeinse basilieken, waardoor de typische kruisvorm van de vroeg-christelijke kerken ontstond.

Verwijst naar de periode van de beweging voor vernieuwing binnen de rooms-katholieke kerk na en tegen de protestantse Reformatie in de 16de en vroege 17de eeuw in Europa, vanaf het pontificaat van Paulus III (1534-1549) en het eerste Concilie van Trente (1545). De stijl van deze periode wordt bepaald door een intense, autoritaire religiositeit en gekenmerkt door een gevoel van somberheid en voortekenen.

Lage verdiepingen boven de zijkapellen en onder de kroonlijst van het middenschip in 16e- en 17e-eeuwse kerken. Ontwikkelden zich tot lange balkons en ook tot een reeks van loges, die op het middenschip uitzien. VWB

Verwijst naar een christelijk feest(dag) ter herdenking van de oorsprong van de eucharistie en ter ere van de aanwezigheid van het lichaam van Jezus Christus. De Latijnse term betekent 'lichaam van Christus'. In de westerse kerk wordt dit feest doorgaans gevierd op de donderdag na Drievuldigheidsdag. Het stamt uit de middeleeuwen, in een tijd van toenemende devotie aan het heilige sacrament, met name na het Vierde Lateraans Concilie van 1215. In 1246 was Robert de Torote, de bisschop van Luik, degene die het feest als eerste vierde in zijn bisdom, op aandringen van de heilige Juliana, priorin van Mont Cornillon (bij Luik) van 1222 tot 1258, die hierover een visioen had. Het feest verbreidde zich pas toen Jacques Pantaléon, voormalig aartsdiaken van Luik, paus Urbanus IV werd; met een bul uit 1264 werd het feest ingesteld. Het won geleidelijk aan populariteit en groeide in de 15e eeuw zelfs uit tot het belangrijkste feest van de Kerk.

Kleine tafels of planken bij het altaar in een kerk, wordt gebruikt voor de eucharistische elementen voor wijding. Of kleine bijzettafels waarop schalen en borden klaar worden gezet om aan tafel geserveerd te worden in een eetzaal. Ze verschillen van 'credenzas (dressoirs)" doordat ze meestal kleiner zijn en de vorm van een tafel hebben in plaats van een bergmeubel.

Verwijst naar het christelijke feest waarmee op 25 december de geboorte van Jezus Christus wordt gevierd. Het kerstfeest is voor het eerst gedocumenteerd in 336 in Rome. Het gebruik om het feest op 25 december te vieren ontstond in de 4de eeuw in de westerse kerk als christelijke opvolger van het heidense midwinterfeest, waarmee de geboorte van de onoverwonnen zon werd gevierd. In het oosten werd aanvankelijk 6 januari als geboortedatum van Christus aangehouden, maar in de 5de eeuw was 25 december algemeen aanvaard; de Armeense kerk viert echter nog altijd Kerstmis op 6 januari. Kerstmis heeft het feestelijke element (versieringen, geschenken) overgenomen van de Romeinse Saturnalia en andere heidense feesten in dezelfde tijd van het jaar. Kerstmis is in de loop van de eeuwen tradities blijven opnemen; veel tegenwoordige kerstgewoonten zijn van niet-christelijke oorsprong. Altijdgroene bomen zijn bijvoorbeeld symbolen van overleven en worden al met Kerstmis geassocieerd sinds de Europese middeleeuwen. Kerstmis wordt vanouds beschouwd als een familie- en kinderfeest. In veel landen worden geschenken uitgewisseld uit naam of in de geest van de patroonheilige van het kerstfeest, Sint Nicolaas, oftewel de Kerstman.

Wordt gebruikt voor ondergrondse ruimten onder het altaarhuis of volledige verdiepingen onder kerken, die vaak als begraafplaatsen dienen.

Kleine torenspitsen op de nokken van daken of op de snijvlakken ervan, die op het dak lijken te rijden. Gebruik 'kruisingstorens' voor hogere en omvangrijkere torens op kruisingen van kerken.

Gedecoreerde tunica's met lange mouwen, gedragen als liturgische gewaden bij christelijke eucharistievieringen. Ze vallen tot op de knieën en worden door diakenen over de albe heen gedragen, terwijl priesters een kazuifel dragen en subdiakenen een tunica. De term kan ook verwijzen naar soortgelijke gewaden gedragen als niet-kerkelijke kledij in het Romeinse Rijk of door Engelse koningen, in het bijzonder bij kroningen.

Brieven van de paus waarin een besluit wordt meegedeeld omtrent een punt of vraagstuk in het kerkelijk recht, die binnen de rooms-katholieke kerk kracht van wet hebben.

Verwijst meestal naar de ideeën van een heterogene religieuze beweging uit de late 17de en de 18de eeuw die voornamelijk in Groot-Brittannië bloeide. Het deïsme werd ook erg populair in het 18de-eeuwse Duitsland. De beweging hield zich bezig met de verdediging van de rationaliteit van de religie en het geloof in God tegenover het, vooral als gevolg van de wetten van Newton, toenemende scepticisme. Volgens de deïstische schrijvers bestaat er een opperwezen dat de schepping is begonnen en daardoor de basis van de werkelijkheid vormt, maar dat niet ingrijpt in de wereld en haar natuurwetten (dat wil zeggen: geen gebeden verhoort of wonderen verricht). Desondanks stelt het deïsme dat religie een natuurlijk aspect van de mensheid is en legt het de nadruk op natuurlijke godsdienst in tegenstelling tot geopenbaarde godsdiensten of de leer van kerken. Natuurlijke godsdienst komt voort uit een zekere hoeveelheid religieuze kennis die iedereen is aangeboren of die kan worden verworven door middel van de rede. Tot de belangrijke deïstische geschriften behoort 'Christianity as Old as the Creation' (1730) van Matthew Tindal, dat wel de 'deïstische Bijbel' wordt genoemd. Andere belangrijke Engelse deïsten waren Lord Herbert of Cherbury en Anthony Ashley Cooper.

Verwijst naar diverse functionarissen in de christelijke kerk, maar in hoofdzaak naar leidinggevende (onder de bisschop geplaatste) geestelijken in kathedraalkapittels of diocesen. De term verwees oorspronkelijk naar monniken die de leiding hadden over een tiental novicen.

Tweedimensionale afbeeldingen of driedimensionale beeldende werken, gebruikt bij persoonlijke godsdienstbeleving in de kerk of thuis, bedoeld als ontvanger van of inspiratie tot gebed. De term heeft geen betrekking op beeldende werken die worden gebruikt in de liturgie of die primair een didactisch doel dienen.

Lagere functionarissen binnen de christelijke kerk die priesters of pastors assisteren bij hun administratieve, financiële en pastorale taken. In veel kerken vormen de diaconessen een afzonderlijke orde van hulpfunctionarissen binnen de parochie of kerkgemeente.

Sacristieën in oosters-orthodoxe en Byzantijnse kerken.

Ter onderscheiding van het oude hoogaltaar tegen de oostwand van het koor, waaraan de priester met de rug naar het volk de mis opdroeg, wordt de term gebruikt voor het meer centraal geplaatste altaar waaraan de priester met het gezicht naar de kerkgangers de eucharistie met het volk viert.

Scholen in het Britse en Amerikaanse onderwijs die ondersteunend zijn aan of worden ondersteund door een kerkelijk bisdom, vaak met een opleiding in theologie. Geen Nederlands equivalent.

Akten van gemeenten of kerken die onder de jurisdictie van een bisschop vallen.

Personen die het oneens zijn met of zich verzetten tegen de gevestigde, orthodoxe waarden en meningen van de meerderheid, met name die van een kerk of politieke partij.

In de protestantse kerk zijn dit de geestelijken die belast zijn met de geestelijke zorg van een parochie. In de Anglicaanse kerk zijn het de geestelijken die verantwoordelijk zijn voor de geestelijke zorg van de pastoriën, met alle rechten en tienden die daarbij horen.

Wordt gebruikt voor vroegchristelijke bedehuizen en gemeenschapscentra, afgeleid van huishoudelijke gebruiksgebouwen, die dienst doen voor de godsdienstige, administratieve en liefdadige behoeften van een kerkgemeente.

Gemetseld bassin voor de doop door onderdompeling, zoals dat binnen sommige kerkgenootschappen gebeurt.

Grote metalen schotel met religieuze afbeeldingen in maat variërend van ca. 20 cm. tot ca. 65 cm, meestal gemaakt uit koperlegeringen zoals messing. Werd vervaardigd in de zestiende tot de achttiende eeuw. De schotel werd gebruikt tijdens het wassen en later als versiering aan de muur gehangen maar kon ook in de kerk worden gebruikt bij de doop en als offerschotel.

Het ceremonieel onderdompelen in of het besprenkelen met water van iemand als een inwijdingsrite of sacrament van de Christelijke kerk.

Stok met een drietakkige kaars die in de Paaswake aan het nieuwe vuur werd ontstoken, de kerk werd ingedragen als symbool van het licht van de verrezen Christus en werd gebruikt om de paaskaars aan te steken.

Een feest dat op 6 januari wordt gevierd en tot de drie belangrijkste en oudste feesten van de christelijke kerk behoort (de andere twee zijn Kerstmis en Pasen). Dit feest werd oorspronkelijk in de oosterse christelijke kerken gehouden om de geboorte en doop van Jezus Christus te vieren. Sinds de 4de eeuw, toen 25 december de datum werd waarop Kerstmis werd gevierd, is het in de oosterse kerken het feest van de manifestatie van Christus' goddelijkheid bij zijn doop gebleven. Het verbreidde zich in de 4de eeuw naar het westen, waar het meer werd gekoppeld aan het bezoek van de Drie Wijzen uit het Oosten aan het kindje Jezus en met name de verschijning van Christus aan de niet-joden in de vorm van de Wijzen. Tijdens dit feest wordt ook Christus' eerste wonder tijdens de bruiloft te Kana in Galilea herdacht. In sommige landen is dit de datum waarop men elkaar geschenken geeft, in plaats van Kerstmis. In het westen wordt de avond voor Driekoningen 'driekoningenavond' genoemd.

Dwarsarmen van kruisvormige kerken.

De studie van kerkelijke doctrines, met inbegrip van de studie van kerkelijke kunst, antiquiteiten en de versieringen en uitrusting van kerken.

Brieven die door de paus aan alle bisschoppen van de kerk worden gezonden.

Atltaarkleden gebruikt in de oosters-orthodoxe kerk.

Hout van de boom behorende tot de soort Juglans regia, inheems in het Himalayagebied, Iran, Libanon, Klein-Azië en Griekenland. De boom werd rond het midden van de 15de eeuw in Groot-Brittannië ingevoerd. De kleurverschillen zijn groot, met spint dat een lichte strokleur heeft en grijsbruin kernhout, terwijl gekleurd infiltraat voor een donkerkleurig dooraderd effect zorgt. Het hout wordt gebruikt voor meubels en kabinetten. Gebruik 'Amerikaans notenhout' voor het donkerdere hout van de soort Junglans nigra die in het oosten van de Verenigde Staten voorkomt.

Pectoraalmedaillons die om de hals hangen en een gewijd beeld bevatten; worden gedragen door bisschoppen van de oosters-orthodoxe Kerk.

Liturgisch kledingstuk dat in sommige Oosters-orthodoxe kerken wordt gedragen als teken van onderscheiding of autoriteit. Het bestaat uit een ruitvormig, stijf stuk stof dat langs de rechterkant van het lichaam hangt onder het middel.

Te gebruiken voor de episcopale kerk in de Verenigde Staten; gebruik 'anglicaans' wanneer het de anglicaanse kerk betreft.

Grote doeken waarop het lichaam van de gekruisigde Christus staat afgebeeld en die voor diensten op Goede Vrijdag in de oosters-orthodoxe kerk worden gebruikt.

Oosters-orthodoxe religieuze stola waarvan de twee uiteinden aan elkaar zijn vastgenaaid en recht naar beneden hangen, tot op de knieën of tot de grond, met een opening aan de bovenkant voor het hoofd. De voorkant kan ook van één stuk stof zijn gemaakt in plaats van twee aparte stukken. De sticharion en epitrachelion worden bijeengehouden door de zone (gordel), een smalle riem van wollen stof met gespen. Het verschil met stola's uit de westerse kerk is erin gelegen dat het epitrachelion recht hangt en niet gekruist over de borst.

Verwijst naar door de overheid onderhouden kerkhoven voor personen die eervol in de krijgsmacht hebben gediend. Wordt meestal gebruikt in deze context in de Verenigde Staten.

Pleinen voor kerkgebouwen, die naar de ingang leiden.

Van oorsprong middeleeuwse bewaarplaats voor geconsacreerde hosties. Deze holle duif heeft een opening met deksel in zijn rug. Hing aan kettingen aan het gewelf boven het altaar, verbeeldde de Heilige geest en de aanwezigheid van God. De duif kon omhoog getrokken worden, anders gezegd, vanuit de hemel (het gewelf van de kerk) nederdalen op het moment waarop de geconsacreerde hosties werden gebruikt. Zie ook: ciborie, lunuladoos, vasculum, pyxis, ziekenbusje, ziekendoosje.

Verwijst naar een van de belangrijkste kerkboeken van de Byzantijnse kerk; het bevat de tekst en rubrieken voor de christelijk-orthodoxe liturgie van de eucharistie, vaste elementen van de dagelijkse ceremonie, en de overige sacramenten en bijkomende rituelen. De term verwijst soms in meer algemene zin naar verzamelingen gebeden of gebedenboeken.

Voetstukken op een altaar of tegen de muur achter het altaar geplaatst, bestaande uit of uitgevoerd met een verhoogd plateau waarop de monstrans wordt uitgestald ter aanbidding door de gelovigen in de rooms-katholieke kerk.

Stoel zonder armleuningen die in het koor wordt gebruikt door een bisschop of prelaat als deze de mis opdraagt in een andere kerk dan de zijne. Gebruik 'bisschopskrukken' voor kerkelijke vouwbankjes die voor diverse doeleinden door kerkgangers worden gebruikt. Gebruik 'pliants' voor 17de-eeuwse Franse vouwkrukjes voor huiselijk gebruik.

Kapmantel, voorzien van borduurwerk of anderszins versierd, die wordt gedragen over de albe. Fanons zijn rond van vorm en hebben een ronde opening in het midden voor het hoofd. De mantel steekt net uit over de schouders en vormt aan de voor- en achterkant een halve cirkel, zoals bij een korte cape. Van de achtste tot en met de twaalfde eeuw werden fanons gedragen door personen van verschillende niveaus in de kerkelijke hiërarchie. In de eeuwen daarna was dat voorbehouden aan de paus. Om pauselijke fanons te onderscheiden van fanons die ook door anderen werden gedragen, gebruikt men ook wel de term ���pauselijke fanon'.

Verwijst naar de hybride stijl en cultuur van de Filippijnen, die een afspiegeling vormt van de handel en interactie tussen dit gebied en Chinese, islamitische en hindoeïstische culturen. In de volkskunst van de inwoners van de archipel komen op India geïnspireerde geometrische motieven voor, bijvoorbeeld in textiel, wapens en houders. De prekoloniale architectuur wordt gekenmerkt door megalithische monumenten die lijken op de late tantrische tjandis in Oost-Java. De schilder- en beeldhouwkunst in dit gebied vertoont invloeden van Indiase erotische voorstellingen, boeddhistische afbeeldingen en decoratieve, kromlijnige ontwerpen. De keramische stijlen zijn vaak imitaties van Chinese ontwerpen uit de Sung-dynastie. Als gevolg van het Spaanse kolonialisme van de 16de tot de 19de eeuw vertoonde de latere schilderkust sterke invloeden van de Spaanse christelijke iconografie. Daarnaast werden er koloniale kerken en kathedralen met gedetailleerde, flamboyante ontwerpen in neobyzantijnse stijl gebouwd. Later in de 19de eeuw werd de wereldlijke kunst belangrijker. Deze kunst volgde de Europese of internationale zakelijke esthetiek.

De grootste religieuze orde binnen de rooms-katholieke kerk, gesticht door St. Franciscus van Assisi in het begin van de 13de eeuw. De strenge en eenvoudige voorschriften van Franciscus leggen de nadruk op de gelofte van armoede, een voorwaarde die tot veel conflicten heeft geleid. St. Franciscus riep zijn volgelingen op rond te trekken en te preken, maar ook om de armen en zieken te helpen. Het effect van de vroege straatpredikers en met name van hun stichter was enorm, zodat er binnen 10 jaar 5000 Franciscanen waren. St. Bonaventura (1257-1274) bedacht een gematigde interpretatie van de regel van St. Franciscus, waardoor de verschillende stromingen die zich door de jaren heen hadden gevormd werden herenigd. Om deze reden wordt hij soms wel de tweede stichter van de orde genoemd. Onder St. Bonaventura breidde de orde zich uit en werd deze bekend om zijn theologische scholen. Enkele van de vroegere stromingen vinden hun weerklank in de drie onafhankelijke takken van de Eerste Orde der Franciscanen: de observanten, de conventuelen en de kapucijnen. De Tweede Orde is de orde van nonnen, gesticht door St. Clara onder leiding van St. Franciscus, bekend als orde van de arme klaren of clarissen. De Derde Orde bestaat uit religieuzen en leken, zowel mannen als vrouwen, en is verder onderverdeeld in de seculiere derde orde (levend in de wereld, zonder gelofte) en de reguliere derde orde (levend in religieuze gemeenschappen, met gelofte).

Wordt gebruikt voor kapellen, altaren of andere delen van een kerk die zijn bedoeld voor het zingen van missen, gewoonlijk voor de stichter.

Overdekte, naar één kant open gangen doorgaans met zuilen en bogen, die buiten langs of door een gebouw lopen. Voor ruimten boven de zijbeuken in kerken, die geopend zijn naar het schip wordt 'tribunes (verdiepingen)' of 'triforia' gebruikt.

Voorkerken, westelijke voorgebouwen van grote kloosterkerken uit de 10e tot de 12e eeuw. Gebruik 'narthexen' voor de westportalen van vroeg-christelijke basilica's en de westelijke ingangsportalen van latere kerken.

Staven met t-vormige fioelen aan één uiteinde, gebruikt door leden van de congregatie van de Ethiopisch-orthodoxe kerk om tijdens de dienst op te kunnen leunen; ook gebruikt om het ritme aan te geven tijdens liturgische liederen en dansen.

Eenvoudig houten kruisje met de naam van een overleden parochiaan. Deze kruisjes hangen op een speciale plek in de kerk

Verwijst naar het op één na grootste mormoonse kerkgenootschap. Het heeft zijn hoofdkwartier in Independence (Missouri) in de Verenigde Staten en telde aan het eind van de 20ste eeuw meer dan 200.000 leden. De Gemeenschap van Christus is voortgekomen uit een van de facties die zijn ontstaan na de dood van Joseph Smith in 1844. Een groep mormonen die het leiderschap van Brigham Young afwees, stelde dat niet hij maar Smiths zoon de rechtmatige opvolger was; zij volgden Young niet naar Utah. De leiders van het kerkgenootschap waren tot 1996 afstammelingen van de grondlegger. De kerk wijst de aanduiding mormoons af vanwege de associatie met polygamie. De volgelingen vinden dat polygamie niet in overeenstemming is met de oorspronkelijke leerstellingen van de kerk, noch met de leer en godsdienstoefeningen van Smith. Veel doctrines van de Gemeenschap van Christus lijken op die van andere mormoonse kerkgenootschappen, maar de kerk kan in het algemeen worden omschreven als liberaler en oecumenischer. Zo laat de Gemeenschap van Christus de wijding van vrouwen toe en verwerpt zij de praktijk van het 'bloedoffer' waartoe Young opriep. De diensten van de Gemeenschap zijn bovendien openbaar.

Een drukprocedé waarbij kleurstof aan een groot deel van de afdruk wordt toegevoegd door suikerkristallen op de etsgrond te strooien terwijl deze nog heet en vloeibaar is. Wanneer de plaat is afgekoeld en de suiker wordt weggespoeld, blijft een willekeurig putjespatroon van uiteenlopende diepte achter, wat overeenkomstige groepen zwarte puntjes op de betreffende afdruk oplevert.

Boeken die de exacte volgorde van gebeden, voordrachten uit de Heilige Schrift en kerkelijke ceremonies voor de canonieke uren bevatten.

Grote kleerhanger voor een kerkelijk gewaad. Deze is langer en breder van formaat dan de gangbare kleerhangers en meestal aangepast aan de vorm van het gewaad.

Boeken waarin verzamelingen kerkgezangen staan.

Borden die in de kerk zijn opgehangen voor de congregatie, waarop de nummers van hymnen en lezingen van diensten staan aangegeven.

Zij die zalig zijn verklaard door de rooms-katholieke kerk.

Verwijst naar de geloofsorde die rond 1140 werd gesticht door Gilbert van Sempringham (circa 1083-1189) in Lincolnshire, Engeland. Zowel mannen als vrouwen konden toetreden tot deze enige zuiver Engelse kloosterorde die ooit heeft bestaan. Gilbert wilde zijn orde schoeien op de leest van de cisterciënzer orde; toen de cisterciënzers weigerde gemeenschappen van nonnen onder hun hoede te nemen, liet Gilbert zijn nonnen onderrichten volgens het Augustinianisme. Tot aan de ontbinding van de orde in 1536 waren de Gilbertijnen geliefd en werden ze ook begunstigd door de Engelse koningen, aangezien ze, in tegenstelling tot de leden van andere orden, geen trouw waren verschuldigd aan kerkleiders buiten Engeland.

Kunst- en architectuurstijl die werd geproduceerd in Goa, een staat aan de westkust van India die vanaf de 16de tot en met de 20ste eeuw bij Portugal hoorde. De kerken van Oud-Goa, dat als een van de schitterendste steden van de 16de eeuw werd beschouwd, zijn voorbeelden van deze stijl, die zowel lokale als Europese invloeden verraadt; de kerk Onze Lieve Vrouwe van de Rozenkrans (1543) bijvoorbeeld is een van de best bewaarde monumenten van Goa, waarin de Emanuelstijl en renaissancevormen zijn gecombineerd met decoratieve elementen die ontleend zijn aan het hindoeïsme en de islam. Andere belangrijke voorbeelden zijn de kerk van de heilige Franciscus van Assisi (bouw begonnen in 1527), de kathedraal van Goa (1562-1652) en de beroemde Bom Jesus-basiliek (1594-1605). Vanaf het begin van de 18de eeuw raakte de stijl in onbruik, als gevolg van herhaalde epidemieën en de economische neergang van Portugees India.

Drijfampen vooral gebruikt in kerken of tempels, met een beker of vaas-vormige reservoir van gekleurd glas of metaal. Door traditie en eccliastical dictaat, is het verplicht voor Joodse tempels en vele Christelijke kerken om een constant brandende olielamp in het heiligdom hebben, in de nabijheid van de tabernakel.

Verwijst naar de vrijdag voor Pasen in de Goede Week. Op deze dag wordt de kruisiging van Jezus Christus herdacht. Het is in liturgische kerken een dag van boetedoening. Goede Vrijdag en de daaropvolgende Stille Zaterdag zijn de enige twee dagen van het jaar dat in de rooms-katholieke kerk de mis niet wordt gevierd. Tot de rite behoren de verering van het kruis en de communie met hosties die op Witte Donderdag zijn gezegend. Goede Vrijdag wordt in sommige protestantse kerken meer als feestdag dan als vastendag aangehouden en wordt daar beschouwd als een speciale viering van het Laatste Avondmaal. De kruisverering is in veel kerkgenootschappen de belangrijkste dienst op Goede Vrijdag. De dag staat in oostelijke orthodoxe kerken bekend als Grote Vrijdag. Sommige kerkgenootschappen komen samen om Goede Vrijdag te vieren als uitdrukking van de eenheid van het christendom.

Vlaggen die zijn opgehangen aan een dwarsbalk of frame dat op een paal is gezet, vaak met twee of drie wimpels of vaandels of anders vierkant van vorm, die vroeger werden gebruikt als standaarden tijdens gevechten of tijdens processies van militaire leiders, prinsen, steden en republieken. Dit werd vooral gedaan in Italië en door gildes en groepen die aan de kerk waren verbonden. Wordt tegenwoordig ook gebruikt door vakbonden.

Graftombe ingebed in de muur van een religieus gebouw zoals een kerk of op een kerkhof.

Platte platen, meestal van steen, die een graf markeren, vaak met gebeeldhouwde voorstellingen. Meestal deel van de vloer van een kerk of ander gebouw.

Grote, versterkende delen van een wapenrusting voor steekspelen, meestal gemaakt van een enkele zware plaat die de linkerschouder en bovenarm, de linkerkant van het vizier en de borst beschermt. Deze werden gebruikt van de 15e tot en met de 17e eeuw.

Verwijst naar kerkmuziek die eenstemmig vocaal met een vrije ritmiek en een beperkte toonomvang wordt gezongen, in een stijl die is ontwikkeld voor de middeleeuwse Latijnse misliturgie. Het gregoriaans is monodisch en instrumentale begeleiding is niet noodzakelijk, maar wel mogelijk. De naam is ontleend aan de heilige Gregorius de Grote (circa 540-604) die deze muzieksoort zou hebben gestandaardiseerd, hoewel de benaming 'gregoriaans' pas sinds het midden van de 17de eeuw gangbaar is. De term wordt vaak gebruikt als synoniem voor 'cantus planus', waaronder niet alleen de kerkmuziek van de vroege middeleeuwen valt, maar ook latere composities die in een soortgelijke stijl zijn geschreven. In beperktere zin verwijst de term naar een Romeinse vorm van vroege cantus planus, ter onderscheiding van Ambrosiaanse, Gallicaanse en Mozarabische gezangen, die op gregoriaans leken maar er geleidelijk door werden verdrongen, in de periode van de 8ste tot de 11de eeuw n. Chr.

te gebruiken voor de autonome nationale staatskerk van het moderne Griekenland.

Verwijst naar gebouwen waarvan het grondplan de vorm heeft van een Grieks kruis, met een vierkant middendeel en vier armen van gelijke lengte. De Griekse kruisvorm werd algemeen gebruikt in de Byzantijnse architectuur en in westerse kerken die op Byzantijnse voorbeelden waren geïnspireerd.

Grote doeken ter bedekking van kelk en pateen in de oosters-orthodoxe kerk.

Souvenirs gemaakt van haar, gewoonlijk van mensen, maar soms ook van een geliefd huisdier. Het haar wordt vaak gevlochten in decoratieve patronen, om objecten van ijzerdraad gedraaid, enzovoort. Haar is het belangrijkste materiaal van dit soort objecten, maar men gebruikt soms ook zaadparels, glazen kralen, linten, gedroogde bloemen en andere materialen. Haarwerken zijn vaak aandenkens. Gewoonlijk draagt men ze of stalt men ze uit ter herinnering van degene van wie het haar was. Maar men maakt ze ook van het haar van levende personen, zoals de leden van een gezin of een kerkgemeenschap. Haarwerk was vooral populair in het victoriaanse tijdperk.

Kleine openingen, meestal schuin gesneden, in de muur van een kerk, die over het algemeen zo geplaatst zijn dat ze uitzicht bieden op het hoogaltaar vanaf het transept of de zijbeuk.

Gewelven met een profiel van ongeveer een kwart cirkel, bijvoorbeeld zoals gebruikt wordt om een gangpad in een kerk te overdekken.

De avondmaalsviering is in protestantse kerken een van de twee sacramenten (het andere sacrament is de doop). Tijdens het avondmaal worden het lijden en het sterven van Jezus Christus herdacht door het eten van brood en het drinken van wijn. Het avondmaal lijkt op de eucharistie in de rooms-katholieke kerk, maar er zijn belangrijke verschillen in - en van opvattingen over - het wezen van het ritueel.

Verwijst naar een belangrijk christelijk feest dat de tenhemelopneming van Christus gedenkt. Het feest wordt sinds de 4de eeuw veertig dagen (de vijfde donderdag) na Pasen gevierd door zowel oosterse als westerse kerken. Hemelvaartsdag gedenkt het koningschap van Christus, de tenhemelopneming van Christus ter verheerlijking van de menselijke natuur en de voltooiing van de verlossing van hen die in Christus geloven (de Hemelvaart is de laatste verlossende handeling). In de middeleeuwen werd er in het kader van het feest een processie gehouden om de tocht van Christus naar de Olijfberg te gedenken, volgens de traditie de plaats van de Hemelvaart. Een ander oud gebruik was het optillen van een kruisbeeld of een beeld van de verrezen Christus door een opening in het dak van de kerk. Soms ging dit gepaard met een duivelsfiguur die tegelijkertijd afdaalde. Een onderscheidend kenmerk van de westerse liturgie van Hemelvaartsdag is het doven van de paaskaars na de lezing van het evangelie. De paaskaars wordt voor het eerst ontstoken met Pasen en wordt gedoofd als symbool voor het feit dat Christus de aarde verlaat.

Kerkbank voor de leden van het Hof. De identiteit van de hofleden kan worden afgeleid van het snijwerk en het familiewapen.

De belangrijkste altaren in kerken.

Verwijst naar een periode en stijl die wordt geassocieerd met de laatste jaren van de heerschappij van het huis van de Paleologi, in het bijzonder aan het eind van de 13de en het begin van de 14de eeuw. De stijl is het duidelijkst zichtbaar in de schilderkunst, maar wordt ook aangetroffen in de kerkarchitectuur van Constantinopel in deze periode.

Verwijst naar Franse protestanten uit de 16de en 17de eeuw. Nadat de Reformatie in 1517 in Duitsland was begonnen, breidde deze zich uit naar Frankrijk, waar de aanhang vooral groot was in economisch zwakke gebieden, bevolkt door mensen met grieven tegen de overheid. De hugenoten werden vaak streng vervolgd; de eerste martelaar van de hugenoten belandde in 1523 op de brandstapel. Meaux, de eerste gemeenschap van hugenoten op Frans grondgebied, werd gesticht in 1546 naar het model van Straatsburg. In 1559 riep de protestantse kerk de synode bijeen in Parijs en werd een geloofsbelijdenis opgesteld die sterk was beïnvloed door Johannes Calvijn. Na de lange en gewelddadige godsdiensttwisten verkregen de hugenoten uiteindelijk religieuze en politieke vrijheid in 1598 met het Edict van Nantes. De strubbelingen duurden echter voort en het Edict werd in 1685 herroepen. Als gevolg hiervan emigreerden honderdduizenden Franse protestanten. Hoewel sporadisch vervolging bleef plaatsvinden en hun aantallen sterk verminderden, zijn de hugenoten nooit volledig geëlimineerd. Bij het begin van de Franse Revolutie bekrachtigde de Assemblée Nationale in 1789 de vrijheid van godsdienst en verleende protestanten toegang tot alle overheidsfuncties. De gereformeerde kerk van Frankrijk organiseerde zich in 1938, waarbij een aantal gereformeerde groepen fuseerden die tijdens en na de 16de eeuw waren ontstaan in Frankrijk.

Schermen in oosters-orthodoxe kerken die het heiligdom van het schip scheiden, waar meestal drie deuren in zitten en die sinds de veertiende of vijftiende eeuw bedekt zijn met iconen.

Religieuze maskerades van het Afrikaanse Igbovolk, uitgevoerd in de noordelijk-centrale Igboregio bij heel speciale gelegenheden zoals yamfeesten en belangrijke gebeurtenissen rond het koningschap. Daarbij worden monumentale maskerkostuums gebruikt in de vorm van een enorme cilinder of kegel versierd met een ingewikkeld tableau van miniatuurfiguren van mensen, dieren, vogels en geesten die zijn gemaakt van felgekleurde stoffen gevuld met gras.

In het algemeen afbeeldingen waarop een heilige entiteit is geportretteerd; de afbeelding zelf wordt als heilig beschouwd. In een meer specifieke betekenis heeft de term doorgaans vooral betrekking op christelijke afbeeldingen, gemaakt vanaf de 6de eeuw binnen de context van de oosters-orthodoxe kerken, aan de hand van voorgeschreven regels voor onderwerp (Christus, Maria, heiligen en hoogfeesten) en compositie, die dienden voor godsdienstige handelingen thuis of in de kerk. Meestal zijn iconen in tempera op paneel geschilderd, maar ook andere tweedimensionale media, waaronder fresco's of reliëfs, zijn mogelijk. Christenen die iconen vereren, maken onderscheid tussen aanbidding en verering, hoewel er in de praktijk geen duidelijk onderscheid is. Gebruik 'afgodsbeeld' of 'cultusbeeld' voor een niet-christelijk beeld dat heilig is of een godheid belichaamt.

Te gebruiken voor de Syrische monofysitische christelijke kerk.

Een rooms-katholieke orde voor mannen die in 1540 werd gesticht door de heilige Ignatius van Loyola, een Spaanse soldaat die zich tijdens het herstel van een oorlogswond bekeerde tot het geloof. Het is een niet-contemplatieve orde die strikte gehoorzaamheid, naleving van Ignatius' Geestelijke Oefeningen en bijzondere trouw aan de paus vereist. De jezuïeten zwoeren veel middeleeuwse gebruiken af, waaronder de verplichting tot regelmatige penitentie en vastentijden, uniforme kleding en de gezamenlijke voordracht van de liturgische dienst. Andere vernieuwingen waren de zeer gecentraliseerde gezagsvorm met een levenslange ambtstermijn voor het hoofd van de orde, gradatie van leden, een jarenlange proeftijd voorafgaand aan de gelofte en het ontbreken van een vrouwelijke tak. De jezuïeten voeren verschillende soorten missiewerk uit, met de nadruk op scholing. De orde heeft overal ter wereld talrijke onderwijsinstellingen opgericht. De jezuïeten waren de belangrijkste geloofsverdedigers van de rooms-katholieke kerk, vooral ten tijde van de Contrareformatie. Meer recent was de orde van grote invloed op de modernisering van de kerk.

Hoge randloze hoeden met een platte bovenkant, die worden gedragen door bepaalde geestelijken van de Grieks orthodoxe kerk.

Cycladische vaten met een bolvormige buik, een lange hals, een voetstuk en vier doorboorde oren aan de buik. De doorboorde oren dienden voor koorden waarmee een deksel op het vat werd vastgezet. Kandilai danken hun naam aan hun gelijkenis met modern-Griekse kerklampen; ze zijn waarschijnlijk gebruikt voor vloeistoffen als olie of wijn. De kandilavorm kwam zeer veel voor en werd gemaakt van marmer of klei en in uiteenlopende formaten. De geleidelijke verdwijning van een voet of basis kan een stap zijn in de overgang van de kandila naar de bolle pyxis, een vorm die later populair werd.

Kerkkansels met een bureau voor een geestelijke aan de onderkant, een schrijftafel erboven en de preekstoel bovenop.

Te gebruiken voor functionarissen die verschillende bestuurlijke, gerechtelijke of secretariële bezigheden uitoefenen in verschillende contekst, zoals adellijke en koninklijke families, overheden, de rechterlijke macht, kerken en universiteiten.

Geestelijken van een grote kerk die als een gemeenschap onder bepaalde voorschriften samenleven. Wordt ook gebruikt voor middeleeuwse geestelijken die tot een kapittel of het personeel van een kathedraal of collegiale kerk behoren.

Ruimten of kleine gebouwen die dienst doen als sanctuarium of christelijke gebedsplaats. Een kapel kan worden gebruikt voor besloten erediensten in of verbonden aan een kerk, paleis, huis, gevangenis, klooster of school. De kapel kan ook worden gebruikt voor openbare erediensten van de staatskerk, ondergeschikt aan of afhankelijk van de parochiekerk, waarvan de accommodatie op een bepaalde manier wordt aangevuld door de kapel. Het concept omvat zowel vrijstaande kapellen als ruimten die dienst doen als kapel in kerken of overige gebouwen. Het Latijnse 'cappella' wordt soms ook gebruikt voor 'kapel'. De term wordt soms ook gebruikt in de oorspronkelijke betekenis, waarbij specifiek werd verwezen naar het heiligdom waarin de koningen van Frankrijk de mantel van St. Martin bewaarden.

Verwijst oorspronkelijk naar puriteinse en ascetische separatisten die in de 3de eeuw de leer van de Romeinse bisschop Novatianus volgden. In de middeleeuwen ging de term verwijzen naar een goed georganiseerde geloofsgemeenschap die de sacramenten verwierp en geloofde in een neomanicheïstisch dualisme waarin goed en kwaad afzonderlijke sferen waren en de materiële wereld slecht was. Katharen leidden een streng ascetisch en celibatair leven. Volgelingen werden verdeeld in twee groepen: de 'volmaakten' en de 'gelovigen’. De volmaakten werden gescheiden van de rest door een initiatieceremonie die het consolamentum werd genoemd. De beweging werd in de 13de en 14de eeuw als een ernstige bedreiging voor de rooms-katholieke kerk beschouwd, vooral in het zuiden van Frankrijk. Het aantal katharen nam in de 14de eeuw af als gevolg van de onderdrukking door de inquisitie, onenigheid onder de gelovigen ten aanzien van het dualisme en de nieuwe aantrekkingskracht van de vroomheid en devotie van de franciscanen. Hoewel de term soms wordt gebruikt als synoniem van 'albigenzen', zijn de laatstgenoemden eigenlijk een afscheiding van de katharen. De katharen waren verwant met de bogomielen en de paulicianen, andere middeleeuwse gezindten met een soortgelijk geloof in het dualisme.

Romeinse stoelen met een ronde rugleuning op verticale staanders en met gebogen poten. Tevens de zetel of troon van een bisschop in zijn kerk.

Kerken in een christelijke systeem dat een bisschoppelijke vorm van bestuur heeft, waar de kerk de belangrijkste kerk in een bisdom is of de zetel van een diocesane bisschop, aartsbisschop, kerkvorst, patriarch of paus te hebben. Ze zijn over het algemeen grootse structuren en het huis van de 'cathedra' of troon van de bisschop.

Scholen die ontstonden in het middeleeuwse Europa en werden geleid door kathedrale geestelijken met als oorspronkelijke doel het opleiden van priesters. Deze scholen ontwikkelden zich later tot instellingen die ook lesgaven aan leken, meestal jongens van adellijke komaf die werden voorbereid op hoge posities in de kerk, provincie of het zakenleven.

Verwijst naar de richting van het christendom die zich kenmerkt door een uniforme, hoogontwikkelde rituele canon en organisatiestructuur met een doctrine die wortelt in de leer van de apostelen van Jezus Christus in de 1ste eeuw, in de theologie van de Alexandrijnse school en in het augustijner gedachtegoed. In deze godsdienstige richting wordt het geloof beschouwd als een aanvaarding van de openbaring; de openbaring heeft de vorm van een doctrine. In juridische zin verwijst de term naar de richting van het christendom die zich onderscheidt als een verenigd, monolithisch sacramenteel systeem onder het bestuur van het pauselijk gezag. Gedurende het grootste deel van de geschiedenis van dit systeem was de paus gevestigd in Rome en daarom wordt 'rooms-katholicisme' vaak gebruikt om dit begrip te onderscheiden van de orthodoxe katholieke kerk.

Wordt gebruikt voor de belangrijkste kerken in Byzantijnse of Grieks-orthodoxe kloosters.

Kleine doeken ter bedekking van kelk en pateen afzonderlijk in de oosters-orthodoxe kerk.

Te gebruiken voor kleine, open constructies op een dak, muur of spits van een kerk of ander gebouw, waarin klokken worden bevestigd en beschermd. Gebruik ook 'klokkenstoelen' voor de houten raamwerken waarmee klokken worden ondersteund teneinde de trillingen te dempen die het gevolg zijn van hun slingerbewegingen.

Een vorm van religieus leven die de perfectie van het individu benadrukt door toetreding tot een gewijde gemeenschap of, minder gangbaar, door een afgezonderd en ascetisch bestaan. Het kloosterleven komt voor in zowel het boeddhisme als het christendom, voornamelijk in de rooms-katholieke en orthodoxe kerken. Hoewel het begon als een christelijke lekenbeweging overheerste de geestelijkheid al snel en werden vrijwillige armoede en een aan aanbidding gewijd leven geïntroduceerd. De Regula Benedicti was de belangrijkste vroege kloosterregel en werd de norm van het westerse christelijke kloosterleven. De bedelorden, die het kloosterleven combineerden met missiewerk en prediking, ontstonden in de 13de eeuw. In sommige middeleeuwse kloostersystemen speelde wetenschap een belangrijke rol, hetgeen leidde tot belangrijke religieuze onderzoeken en manuscripten.

Puntbogen boven aan muren van Russische kerken. In tegenstelling tot zakomora's zijn kokosjniks zuiver decoratief: ze hebben geen structurele functie.

Ruimten in christelijke kerken waarin zich het hoogaltaar bevindt en die gereserveerd zijn voor gebruik door geestelijken. Behelst ook het zangkoor wanneer dat aanwezig is. Gebruik 'zangkoren' voor de ruimten in christelijke kerken die zich doorgaans tussen de altaarruimte en het schip bevinden en die zijn gereserveerd voor koorzangers.

Verwijst naar afsluitingen in christelijke kerken waarmee het koor wordt afgescheiden van het schip en de zijbeuken van een kerk. Gebruik 'koorschermen' voor afsluitingen waarmee het koor wordt gescheiden van het schip van de kerk. Gebruik 'reredoses' voor afsluitingen waarmee het altaar wordt gescheiden van het koor.

Algemene term voor boeken met de gezangen uit de rooms-katholieke liturgie, die tijdens kerkdiensten worden gebruikt.

Zitplaatsen in het koorgedeelte van een kerk, geheel of gedeeltelijk gesloten aan de achter- en zijkant.

In het algemeen te gebruiken voor tussenwanden in religieuze en Romeinse keizerlijke gebouwen en openluchtlocaties tussen gewijde en wereldse ruimten of tussen bepaalde keizerlijke en openbare ruimten. In joodse context specifiek te gebruiken voor tussenwanden voor Torah-altaars, voornamelijk tijdens of voor de Byzantijnse tijd, en in christelijke kerken voor tussenwanden die het koor scheiden van het schip van de kerk, vooral als het koor geen zangkoor bevat. Gebruik 'koorafsluitingen' voor de schermen om het zangkoor als de koristen in het koor zitten. Gebruik 'iconostasen' voor de schermen in oosters-orthodoxe kerken die het heiligdom van het schip scheiden.

Gedeelten van christelijke kerken aan de oostzijde van het koor, vaak bestaande uit apsis, kooromgang en straalkapellen.

Verwijst naar de stijl van kunstvoorwerpen zoals voortgebracht door christelijke Egyptenaren, voornamelijk tussen de 4de en 7de eeuw, volgens sommige auteurs tussen de 5de en 8ste eeuw, al worden ook werken tot in de 12de eeuw tot deze stijl gerekend. De kunstwerken kenmerken zich door heldere, matte kleuren, statische figuren en decoratieve motieven afgeleid van bronnen uit Syrië, het Nabije Oosten en het oude Egypte. Ze omvatten ivoren en stenen beeldsnijwerk, boekillustraties, aardewerk, muurschilderingen en geweven textilia. De bouwkunst kenmerkt zich door de bouw van kerken, kloostercellen en grafmonumenten.

Verwijst naar de christelijke kerk van Egypte, waar de islam de belangrijkste godsdienst is. Vóór de verovering door de Arabieren in de 7de eeuw duidden de Egyptenaren zichzelf en hun taal aan met de Griekse term Aigyptios (met Kopt als westerse vorm). Later namen de Egyptische moslims afstand van de term Aigyptioi en ging deze fungeren als specifieke aanduiding van de christelijke minderheid in Egypte. Sinds de 5de eeuw zijn deze christenen monofysitisch: ze erkennen slechts één natuur van Christus. Afgezien van de monofysitische kwestie hebben de kopten dezelfde geloofsleer als de oosters-orthodoxe kerken. De erediensten worden vrijwel geheel in het Arabisch gehouden, en de kerkboeken, met liturgieën die zijn toegeschreven aan Marcus, de Heilige Cyrilus van Alexandrië en Gregorius van Nazianzus, zijn geschreven in het Koptisch (het Bohairische dialect van Alexandrië), met daarnaast de Arabische tekst in een tweede kolom. Na de jaren 90 van de 19de eeuw introduceerde de kerk een democratische bestuursvorm met aan het hoofd de patriarch, die in Cairo woont. Buiten Egypte zijn er nog enkele koptisch-orthodoxe kerken te vinden in het Heilige Land, en Khartoem (Sudan) heeft een koptisch bisdom. De Ethiopische, Armeense en Syrische Jacobietenkerken vormen een gemeenschap samen met de koptisch-orthodoxe kerk. Er bestaat een overvloed aan koptische religieuze kunst. Ook is de kerk actief op het gebied van scholing. De ruim drie miljoen kopten vormen weliswaar een minderheid in Egypte, maar zijn niettemin sterk vertegenwoordigd in allerlei beroepsgroepen. Kopten hebben vaak onder vervolging te lijden gehad, ook nog in deze tijd. Gebruik 'Koptisch (periode)' om specifiek te verwijzen naar de vroegmiddeleeuwse periode in Egypte.

Dierenriemsymbool van een kreeft, ruwweg gebaseerd op het sterrenbeeld met dezelfde naam. De dierenriemtekens zijn bewaard gebleven via klassieke Griekse en Romeinse decoratie, waren populair in Noord-Europese Romaanse en Gotische kerken en werden vaak aangetroffen in middeleeuwse psalters en getijdenboeken. Ze symboliseren elke maand waarin de zon het betreffende sterrenbeeld binnengaat. Deze tekens zijn ook gebruikt als decoratie op plafonds, kaarten, uurwerken en astronomische instrumenten.

Zij die deel uitmaken van strijdlustige bewegingen of ondernemingen tegen een maatschappelijk kwaad of een instelling of groepering die als slecht wordt gezien. Is met name van toepassing op personen die deelnemen aan oorlogen of krijgstochten aangezet en gezegend door de kerk.

Verwijst naar een reeks van veertien devotiebeelden of beeldsnijwerken die het passieverhaal van Christus uitbeelden, van zijn veroordeling tot zijn teraardebestelling. De godsdienstige praktijk van het aandoen van en bidden voor alle veertien staties stamt uit de tijd van de vroege christelijke pelgrims, die de locaties van de gebeurtenissen in Jeruzalem bezochten en de traditionele route van de vermeende locatie van het huis van Pilatus naar de Calvarieberg liepen. De kruisweg werd ook gebruikt voor persoonlijke en besloten aanbidding tijdens de vasten- en passietijd in rooms-katholieke en sommige anglicaanse kerken. De beelden zijn meestal bevestigd op de binnenmuren van een kerk of kapel, maar kunnen ook zijn aangebracht op locaties als begraafplaatsen, ziekenhuizen, religieuze gebouwen en op bergwanden. De franciscaner monniken maakten deze vorm van aanbidding in de late middeleeuwen populair.

Versieringen van metaal of hout die men in de traditionele Japanse architectuur gebruikte om de houten pinnen te bedekken waarmee lateien en stijlen aan elkaar werden vastgezet. De versieringen gebruikte men ook om grote spijkerkoppen in deuren te maskeren.

Te gebruiken voor motieven die op een plat vlak een om zichzelf kronkelend pad weergeven waarbij het pad zichzelf nooit doorkruist en meestal vanuit de buitenkant naar het centrum leidt. Gebruikelijk in romiense mozaïeken en ingelegd in middeleeuwse kerkvloeren.

Een marmer van kleiachtige kalksteen met donkerkleurende materie, dat zo wordt verdeeld dat het lijkt op een bos of een landschap.

Kleed dat aan de voorkant van een lessenaar hangt of waarmee men de lessenaar bedekt, vaak voorzien van borduurwerk of beschilderd, soms in de liturgische kleur die hoort bij het betreffende seizoen van de kerkelijke kalender.

Liturgische boeken met de passages (perikopen) die tijdens een kerkdienst uit de bijbel worden gelezen; maakt sinds de 13e eeuw meestal deel uit van het misboek.

Dierenriemsymbool van een leeuw, ruwweg gebaseerd op het sterrenbeeld met dezelfde naam. De dierenriemtekens zijn bewaard gebleven via klassieke Griekse en Romeinse decoratie, waren populair in Noord-Europese Romaanse en Gotische kerken en werden vaak aangetroffen in middeleeuwse psalters en getijdenboeken. Ze symboliseren elke maand waarin de zon het betreffende sterrenbeeld binnengaat. Deze tekens zijn ook gebruikt als decoratie op plafonds, kaarten, uurwerken en astronomische instrumenten.

Kledingstukken die door priesters of andere geestelijken worden gedragen tijdens de godsdienstoefening; ze verschillen bij de diverse kerkelijke ceremonies en geven een rang binnen de kerkelijke hiërarchie aan.

Ramen die meestal heel klein zijn, die ver onder het niveau van de grotere ramen zijn geplaatst, vooral in Engelse kerken.

Verwijst naar de protestantse beweging die ontstond bij de reformatie van Martin Luther (1483-1546). De lutherse doctrine erkent drie sacramenten: baptisme, eucharistie en boetedoening. Centraal staan rechtvaardiging door middel van het geloof, en het priesterschap van alle gelovigen. Zoals bij de meeste andere protestantse stromingen wordt bij het lutheranisme meer belang gehecht aan de heilige geschriften dan aan kerkelijke autoriteiten. De doctrine is gebaseerd op de Augsburgse confessie, de apologie, de beide catechismussen van Luther en de 'formula concordiae'. De lutherse kerken bloeiden het eerst op in Scandinavië en Duitsland en breidden zich later uit naar andere delen van Europa. Het lutheranisme breidde zich na de jaren veertig van de 17de eeuw uit naar de Verenigde Staten door immigratie en in de 19de eeuw naar Afrika en Azië, door het werk van lutherse missionarissen. Het lutheranisme is een van de drie belangrijkste stromingen van het protestantisme (naast het anglicanisme en calvinisme) en tevens de oudste en grootste stroming.

Personen die geen geslachtsgemeenschap hebben gehad. Wordt ook gebruikt voor kuise, vrome vrouwen die een speciale plaats hadden in de christelijke gemeenschap, vooral in de begintijd van de kerk.

Dierenriemteken van een jonge vrouw, ruwweg gebaseerd op het gelijknamige sterrenbeeld. De tekens van de dierenriem, overblijfselen van Oudgriekse en Romeinse decoraties, waren populair in de romaanse en gotische kerken van Noord-Europa. Ze worden ook vaak aangetroffen in middeleeuwse psalters en getijdenboeken als symbool van iedere maand waarin de zon in het betreffende sterrenbeeld komt. Daarnaast zijn ze gebruikt als decoratie op plafonds, kaarten, uurwerken en astronomische instrumenten.

Houten koffers waarin de heilige altaartabletten van de Ethiopisch-orthodoxe kerk worden bewaard; ze doen bij tijden ook dienst als altaartafel.

Verwijst naar een christelijk feest dat meestal wordt gevierd op 2 februari, of 40 dagen na Kerstmis. Op deze dag wordt herdacht dat Maria de Tempel in Jeruzalem bezocht, 40 dagen na de geboorte van Jezus (Lucas 2: 22-39). Overeenkomstig de joodse wetten werd Maria gereinigd en bood ze haar zoon als eerstgeborene aan God aan. In de rooms-katholieke kerk heeft dit feest tegenwoordig 'Opdracht van de Heer in de tempel', in de anglicaanse kerk 'Opdracht van Christus in de tempel'. Hypapante, zoals dit feest in de Griekse kerk wordt genoemd, betekent 'ontmoeting' en verwijst naar de ontmoeting van Jezus met Simeon en Anna in de Tempel. De vroegste verwijzing naar het feest stamt uit het einde van de 4de eeuw, uit Jeruzalem. De viering verspreidde zich al snel naar de steden van het Midden-Oosten, maar in het westen ging het minder snel. Justinianus I verordende in 542 dat het feest op 2 februari moest worden gevierd. In Rome werd Maria-Lichtmis vermoedelijk al vóór het pontificaat van paus Sergius I (687-701) ingesteld, en de processie lijkt daar haar oorsprong te hebben, wellicht zelfs voor het feest zelf ingang had gevonden. In de westerse kerk stond de verering van Maria centraal (tot aan de kalenderhervorming van 1969), terwijl het in de oosterse kerk op die dag vooral om de Christusverering ging. De naam Maria-Lichtmis verwijst naar de traditie die in de 5de eeuw ontstond en waarbij kaarsen worden aangestoken tijdens het feest. In het westen symboliseert de processie met de kaarsen Christus als zijnde het licht van de wereld, en zijn presentatie in de Tempel.

Op zichzelf staande kapelletjes of deel van kerken gewijd aan Maria.

Twee ruggelings tegen elkaar geplaatste Mariabeelden omgeven door stralen in een krans van rozen. Maria houdt het Kind in de armen, staat op wolken, of staat, naar het visioen van Johannes (Apocalyps 12:1-6) op de maansikkel en vertrapt de slang. Het van oorsprong laatmiddeleeuwse Marianum hangt af van het gewelf van de kerk, zichtbaar voor de geestelijkheid in het koor en het kerkvolk in het schip.

Een christelijke gemeenschap die in de 7de eeuw ontstond in Syrië. Men beweerde dat de oorsprong lag bij St. Maro, een Syrische kluizenaar uit de late 4de en vroege 5de eeuw. Het is een van de oudste Oosterse christengemeenschappen van de rooms-katholieke kerk, vooral populair in het moderne Libanon. Het is de enige Oosterse christenkerk die geen niet-katholieke of orthodoxe tegenhanger heeft. In 680 werden de maronieten veroordeeld voor hun vermeende monothelitische geloof: het aanhangen van de ketterse doctrine van Sergius, de patriarch van Constantinopel, die beweerde dat Christus een goddelijke, maar geen menselijke wil had. De maronieten beweren echter dat ze altijd orthodoxe christenen zijn geweest. De toetreding tot de rooms-katholieke kerk begon in 1182 en werd verstevigd in de 16de eeuw met de hulp van de jezuïeten. Na de paus is de geestelijk leider van de maronieten 'de patriarch van Antiochië en het gehele oosten', gezeteld in Bkirki bij Beiroet. In de loop der eeuwen hebben de maronieten onder verschillende heersers hun vrijheid, religie en volksgebruiken weten te behouden. De kerk volgt de oude west-Syrische liturgie, hoewel het Arabisch de voertaal is van de maronieten. Uit angst voor vervolging emigreerden de maronieten in de 19de eeuw naar Zuid-Europa en Noord- en Zuid-Amerika, waar ze nog steeds leven.

Oorspronkelijk gebruikt door de Syrische monofysieten en nestorianen, en later door moslims, om oosterse christenen aan te duiden die trouw bleven aan het gezag van het concilie van Chalcedon dat plaatsvond in 451 (waarbij werd aangenomen dat Christus zowel goddelijk als menselijk was) toen de meeste christenen monofysiet werden. De naam had aanvankelijk een negatieve connotatie omdat melkieten op theologisch gebied instemden met de Byzantijnse keizer (melkieten betekent 'royalisten' of 'mannen van de keizer'). Later wordt de term gebruikt om te verwijzen naar die orthodoxe, oostelijke christenen die een Arabische versie van het Griekse ritueel volgen, in het bijzonder die christenen die zijn verenigd in de gemeenschap van de rooms-katholieke kerk en toch hun eigen organisatie behouden.

Houders voor bevatten en serveren van room, meestal een kleine kan, die een set kan vormen met een suikerkom. Wordt soms gemaakt als onderdeel van een koffie- of theeservies.

Heiligdommen, kerken en graven van martelaren.

Kalenders van de oosters-orthodoxe kerk waarop de feestdagen vermeld staan ter ere van heiligen en martelaren, met korte levensbeschrijvingen.

Een protestantse denominatie die de nadruk legt op een hechte persoonlijke relatie met God, het belang van de Heilige Geest en een vast geloof in de historische doctrines van het christendom. Het bepleit een eenvoudige vorm van godsdienstoefening op basis van gelijkheid waarbij geestelijken en leken samenwerken, evenals werkzaamheden ten behoeve van armen en minder bedeelden. Het methodisme kwam voort uit de Anglicaanse Kerk en werd in 1739 opgericht door John Wesley. In 1795 werd het een zelfstandige denominatie. De beweging kwam tot bloei toen Wesley en andere evangelische leiders door Engeland en de Amerikaanse koloniën trokken. De belangrijkste doctrine van het methodisme is te vinden in de preken van Wesley, zijn aantekeningen over het Nieuwe Testament en zijn religieuze statuten.

Maskerade van het Afrikaanse Igbovolk, uitgevoerd in de noordelijk-centrale Igboregio tijdens de jaarlijkse feesten voor het droge seizoen en begrafenisrituelen van aanzienlijke mannen. Daarbij worden zware maskerkostuums met hoorns gebruikt, die de fysieke en spirituele kracht van de man verbeelden.

Dioriet dat aanzienlijke hoeveelheden mica bevat. Het is geschikt als bouwmateriaal. Veel gotische kerken in Bretagne zijn gebouwd met dit gesteente.

Verwijst naar de stijl die volgde op de iconoclastische crisis, van het midden van de 9de tot het begin van de 13de eeuw. De stijl komt voornamelijk voor in het Oost-Romeinse rijk, en verspreidde zich samen met het Orthodoxe geloof naar de Balkan en Rusland na het verlies van Klein-Azië aan de Seljuk-Turken in 1071. De stijl kenmerkt zich door het voortborduren op en verder ontwikkelen van vroegere Byzantijnse kunst, bijvoorbeeld door een kleinere schaal van kerken en kloosters, het regelmatige gebruik van de Griekse kruisplattegrond, interieurs bedekt met weelderig marmer, mozaïeken, schilderingen en ivoorsnijwerk. Het betrof meestal eenvoudiger, meer lineaire en abstracte composities in een strak iconografisch systeem.

Zetels, soms opvouwbaar, bedoeld voor de misdienaren. De misdienaarskrukken maken soms ook deel uit van de set van kerkgestoelte.

Drinkbekers voor wijn tijdens de eucharistieviering, meestal op voet met stam en in de regel vervaardigd van edelmetaal, meestal gebruikt in combinatie met een pateen. Gebruik 'Avondmaalskelken' voor soortgelijke kerkelijke drinkkelken voor gebruik in de protestantse kerk.

In de rooms-katholieke kerk gebruikte boeken die alle benodigde gebeden en responsories voor de missen van een heel jaar bevatten.

Versierde mijters zonder juwelen die door voorgangers in de rooms-katholieke kerk worden gedragen. Gebruik 'mitra pretiosa' voor mijters die zijn versierd met goud en juwelen. Gebruik 'mitra simplex' voor mijters zonder versiering.

Door de paus, bisschoppen en kardinalen in de rooms-katholieke kerk gedragen mijter. Hij is gemaakt van wit linnen of witte zijde en soms afgewerkt met goud en zilver. Wordt gebruikt voor begrafenissen en op Goede Vrijdag.

Houders waarin de geconsacreerde hostie wordt uitgestald op een altaar of tijdens een processie. In de regel (deels) van edelmetaal en op voet met stam. Te onderscheiden van 'pyxides'; dit zijn houders zonder stam gebruikt voor de grote hostie op het altaar of om de geconsacreerde hosties naar de zieken buiten de kerk te dragen.

Verwijst naar de religieuze geloofssystemen van een aantal groepen en sekten die hun geloof baseren op het Book of Mormon en de leer en visionaire ervaringen van Joseph Smith (1805-1844). De grootste van deze sekten is de Church of Jesus Christ of Latter-Day Saints. Mormonen geloven dat Smith in 1822 door de engel Moroni naar goudtabletten werd geleid die in 438 n. Chr. zijn begraven op een heuvel nabij Palmyra in de staat New York. Op deze tabletten stond het Book of Mormon geschreven, dat door Smith werd vertaald. Het Book of Mormon is een verhaal over bepaalde stammen in Israël die vóór de geboorte van Christus naar Amerika migreerden; verder wordt verhaald dat Christus na de wederopstanding in Amerika is verschenen. De authenticiteit van de teksten wordt om uiteenlopende redenen betwist, maar wordt door Mormonen wel erkend. De mormoonse doctrine is ook afgeleid van de King James-versie van de Bijbel, hoewel het mormonisme sterk afwijkt van de christelijke doctrine. Een van de opmerkelijkste verschillen is dat volgens het mormonisme de heilige drie-eenheid bestaat uit drie afzonderlijke wezens. Mormonen geloven dat christelijke kerken afvallig zijn en dat het ware christendom door Smith in ere is hersteld. Volgens het mormonisme kan de spirituele perfectie of goddelijkheid worden gerealiseerd middels een proces van spirituele evolutie en dagelijkse praktische begeleiding. Toetreding tot het koninkrijk van Christus wordt gerealiseerd door het tonen van berouw en het ondergaan van een doopplechtigheid. Mormonen geloven dat er een millennium komt waarin Christus zal heersen vanuit Jeruzalem en Independence in de Amerikaanse staat Missouri. Het mormonisme wordt vaak geassocieerd met onder meer collectief bezit, het schenken van een tiende van het inkomen aan de kerk, polygamie (later in onbruik geraakt), grote gezagsgetrouwheid, sterk kerkelijk activisme en bekeringen.

Verwijst naar de stijl van de kunstvoorwerpen die werden vervaardigd door Spaanse christenen tijdens de moslimheerschappij van de 9e tot de 11e eeuw. De stijl verplaatste zich naar het noorden en is tevens zichtbaar in kerk- en kloosterarchitectuur, verluchte handschriften, beeldhouwkunst en ivoorsnijkunst. Kenmerkt zich door de vermenging van traditionele Spaanse volkscultuur en Moorse vormen en motieven.

Gereedschappen die worden gebruikt om spijkerschachten vast te houden terwijl de spijkerkoppen worden gemaakt tijdens het smeden van spijkers.

Westportalen van vroeg-christelijke basilica's, en westelijke ingangsportalen van latere kerken. Gebruik 'galilea's' voor voorkerken aan de westkant van sommige grote kloosterkerken uit de 10e tot 12e eeuw.

Verwijst naar de moderne protestantse Kerk van de Nazarener, in 1895 gesticht in Californië (Verenigde Staten).

Verwijst naar de stijl in de Europese en Amerikaanse architectuur die zich voordeed van de jaren 20 van de 19de eeuw tot aan het einde van de 19de eeuw. De stijl is gebaseerd op de 11de en 12de eeuwse Romaanse kerkarchitectuur en kenmerkt zich door halfronde bogen, kruisgewelven, tongewelven en karig gebruik van naturalistische ornamenten.

Hoofdzakelijk gebruikt om te verwijzen naar een bouwstijl die zich vanaf het einde van de 19de eeuw tot 1917 manifesteerde en zich liet inspireren door oude Russische decoraties en ruimtelijke constructies. De stijl valt te herkennen in tal van Oudgelovigen-kerken die tussen 1906 en 1917 zijn gebouwd. De Neorussische stijl is ouder dan de Moderne Stijl, de Russische reactie op de Art Nouveau, en bleef ook daarna nog in zwang. De stijl wordt als een afzonderlijke stroming beschouwd. Belangrijke vertegenwoordigers zijn Ivan Fomin en Ivan Zjoltovski.

Verwijst naar de periode en stijl die in verband worden gebracht met de Normandiërs, die bestonden uit Noormannen uit Denemarken, Noorwegen en IJsland en die in de 8ste en 9de eeuw de Europese kusten afstroopten om zich vervolgens, aan het begin van de 10de eeuw, in het noorden van Frankrijk te vestigen. Zij overheersten de inheemse Frankische bevolking, namen hun taal over en vestigden uiteindelijk het hertogdom Normandië. Vanuit Normandië verspreidden de Normandiërs zich naar de Britse eilanden, Zuid-Italië en Sicilië. De stijl is vooral duidelijk zichtbaar in het ontwerp van de wapens en wapenrusting, in het kasteel op een heuvel omgeven door palissaden, en in de grote kerk- en kloostergebouwen in romaanse stijl. De stijl kenmerkt zich door het helder toepassen en gebruiken van inheemse lokale stijlen in combinatie met een aantal invloeden uit het Byzantijnse oosten. Deze werden door avonturiers en pelgrims in de door de Normandiërs beheerste gebieden geïntroduceerd.

De hiërarchie Objectgenres bevat descriptoren die binnen meerdere contexten kunnen voorkomen en op meer dan één van de andere hiërarchieën in het facet Objecten van toepassing kunnen zijn. Zo kan de descriptor 'reproducties', die hier verschijnt, op allerlei objecttypen worden toegepast, van 'deurknoppen' in de hiërarchie Componenten tot 'altaarstukken' in de hiërarchie Beeldmateriaal. Tevens zijn descriptoren opgenomen voor brede klassen van objecten of beelden waarvan specifieke objecttypen uit andere hiërarchieën wel of geen deel uitmaken, afhankelijk van de context. Voorbeeld: 'foto's' (in Beeldmateriaal) kunnen worden beschouwd als 'documenten' of als 'kunstwerken' (descriptoren die hier verschijnen), afhankelijk van de situatie; 'koppen' (in de hiërarchie Houders) kunnen worden beschouwd als 'antiquiteiten', 'kunstvoorwerpen' of 'verzamelobjecten' (descriptoren die hier verschijnen), wederom afhankelijk van de situatie. Verder zijn die descriptoren opgenomen die verwijzen naar een object op basis van de vorm, waarbij de vorm zo algemeen is dat deze niet binnen een specifieker kader van een andere hiërarchie binnen het facet Objecten onder te brengen valt, bijvoorbeeld 'ketens'. Relatie met andere hiërarchieën: descriptoren voor specifiekere objecttypen, met inbegrip van structuren, afbeeldingen en teksten (bijvoorbeeld 'stoelen', 'kerken', 'portretten' of 'transcripten') verschijnen in andere hiërarchieën van het facet Objecten. Descriptoren voor samenstellende delen van andere objecten (bijvoorbeeld 'handvatten') zijn ondergebracht in de hiërarchie Componenten, terwijl deze descriptoren voor objecten die bijvoorbeeld worden gebruikt als materiaal voor het vormen van structuren, beelden of andere objecten (bijvoorbeeld 'baksteen'), in de hiërarchie Materialen te vinden zijn.

Kistjes met een inwerpgleuf, of andere houders, die, meestal in kerken, worden gebruikt om offergaven of giften in te ontvangen. Ze kunnen draagbaar zijn of bevestigd aan een deel van het gebouw of het interieur.

Blaasinstrumenten gemaakt van de slagtand van een olifant, delicaat gegraveerd en bespeeld aan het uiteinde. Eerder een teken van beschikkingsrecht door rijken of als kerkelijk relikwie dan geluidsmiddel; Middeleeuwen.

Lange sjaalachtige kledingstukken, door bisschoppen van de oosters-orthodoxe kerk gedragen tijdens de eucharistieviering.

De christelijke doctrine dat de maagd Maria vrij was van zonden bij haar geboorte. Dit geloof is in 1854 als rooms-katholiek dogma verspreid door paus Pius IX, maar het is door protestanten altijd afgewezen als niet-Bijbels. Na 1854 heeft ook de orthodoxe kerk deze doctrine afgewezen.

Van oorsprong middeleeuws kerkelijk kunstuurwerk. Speelt op gezette tijden bijbelse scenes, voorgesteld door poppen.

Verwijst naar de stroming die is ontstaan door de geleidelijke verwijdering tussen kerkelijke autoriteiten in de vroege eeuwen van het christendom en de splitsing tussen het Oost-Romeinse of Byzantijnse rijk en het Heilige Romeinse rijk. Het schisma verdiepte zich in 1054 tussen Rome en Constantinopel, en terwijl de westerse theologie onder de invloed bleef van Augustijnse ideeën, werd de oosterse theologie verder gevormd door de Griekse vaders. In de orthodoxe theologie wordt de autoriteit erkend van lokale kerkcentra zoals Rome, Alexandrië, Antioch en Constantinopel, die worden geleid door hoofdbisschoppen, in plaats van het autoritaire, centrale pauselijke gezag dat in de westerse theologie centraal staat. Daarbij wordt uitgegaan van het idee dat het individu geen autonoom wezen is, maar dat de menselijke aard wordt gedefinieerd door een relatie met god; dit betekent dat in het geval van zonde een verwijdering van God plaatsvindt, en het doel van goede christenen is volgens de orthodoxe ideologie juist een verbond met God.

Boeken gebruikt in de rooms-katholieke kerk, die de richtlijnen bevatten voor alle diensten in een jaar, zonder de teksten zelf. In de Anglicaanse kerk zijn het boeken voor de wijding of ordinantie van geestelijken.

De hiërarchie Organisaties bevat descriptoren voor groepen mensen die zijn georganiseerd met een doel, gewoonlijk gekenmerkt door een min of meer constant aantal leden, een lichaam van functionarissen of vertegenwoordigers en een reglement dat hun activiteiten en gedrag voorschrijft. Opgenomen zijn publieke organisaties, zoals sociale diensten, particuliere organisaties, zoals firma's, alsmede organisaties die beide kunnen zijn, zoals liefdadigheidsinstellingen. Tot deze hiërarchie behoren ook bestuurlijke en politieke organisaties, zoals staten en koninkrijken, die zowel een geografisch gebied en een bevolking als een bestuursstelsel omvatten. Relatie met andere hiërarchieën. Descriptoren voor groepen mensen die geen organisaties vormen (bijvoorbeeld sociale klassen) zijn te vinden in de hiërarchie Personen. Descriptoren voor verzamelingen objecten die worden samengebracht en beheerd door een organisatie of persoon (bijvoorbeeld bedrijfscollecties) zijn te vinden in de hiërarchie Objectgroepen en systemen. Descriptoren voor nederzettingen (bijvoorbeeld steden) en districten (bijvoorbeeld schooldistricten) die een organisatie omvatten maar waarin het begrip fysieke ruimte de overhand heeft, zijn te vinden in respectievelijk de hiërarchie Nederzettingen en landschappen en de hiërarchie Gebouwde complexen en gebieden. Descriptoren die gelijk zijn voor een gebouw en de daarin gehuisveste organisatie (bijvoorbeeld kerken en ziekenhuizen) zijn te vinden in de hiërarchie Bouwwerken.

Zij die het orgel bespelen, met name personen die zijn ingehuurd om het orgel te bespelen tijdens kerkdiensten.

Galerijen of tribunes voor een orgel, vaak in een kerk.

Wordt gebruikt voor de versierde hekken in een kerk die ofwel een orgel ondersteunen, ofwel een aparte orgelkamer scheiden van de hoofdruimte van de kerk.

Ornamentele banden of boorden, vooral op kerkelijke gewaden.

Bepaalde functionarisen of leiders van de kerk.

Grote kaarsen die in de westerse kerken worden gebruikt gedurende de paastijd. De traditie van paaskaarsen is al zeer oud en gaat vermoedelijk terug tot de 4de eeuw. Een paaskaars wordt voor het eerst aangestoken tijdens de paaswake, met het nieuwe gezegende vuur, nadat op de kaars het kruissymbool, een alfa en omega en het jaartal zijn aangebracht. Na afloop van deze dienst wordt de kaars tijdens liturgische diensten aangestoken, tot aan Hemelvaartsdag. Op die dag wordt de kaars dan na de schriftlezing gedoofd. De aangestoken paaskaars symboliseert de verdrijving van de machten van het duister en de dood door de herrijzenis van Christus.

De zondag voor Pasen waarmee de Goede Week begint, tevens de zesde en laatste zondag van de vastentijd. Er worden palmtakken gezegend en meegedragen in een processie die Jezus' triomfantelijke intocht in Jeruzalem in de laatste week van zijn leven symboliseert. De processie in Jeruzalem dateert uit de 4de eeuw. In de middeleeuwen ging de processie van kerk tot kerk. Palmtakken, die door mensen over de hele wereld worden gebruikt als tekens van vreugde en overwinning, zijn ook symbolen van de overwinning van het christendom en worden vaak geassocieerd met christelijke martelaren. Waar geen palmen beschikbaar zijn, worden takken van de olijf, de vlier, de spar of andere bomen gebruikt. Soms worden de palmtakken in andere vormen gebogen, waaronder die van het kruis. Tijdens de ceremonie op Palmzondag wordt soms het passieverhaal uit een van de evangeliën gezongen en daarom wordt deze dag ook wel Passiezondag genoemd.

Houders vervaardigd uit twee vierkante delen van gesteven stof, meestal in verschillende kleuren, afhankelijk van het kerkelijk jaar, waarin doeken worden bewaard die gebruikt worden in de christelijke liturgie.

Te gebruiken in Griekse kerken om zijkapellen of kleine aangebouwde kerkachtige ruimten te onderscheiden van de kathedraal of hoofdkerk van een klooster.

Scholen die ondersteunend zijn aan of worden ondersteund door een parochie, meestal een kerkelijke parochie, en die meestal zowel godsdienstonderwijs als conventioneel onderwijs geven. Geen Nederlands equivalent.

Wordt gebruikt voor kamers die zijn bedoeld voor conversatie en de ontvangst van gasten in residenties, hotels, kloosters of kerken. De laat 20e-eeuwse woonkamer lijkt op de 19e of vroeg 20e -eeuwse salon in die zin dat vaak een andere kamer dient voor de dagelijkse ontspanning met het gezin.

Te gebruiken voor delen van een groter kerkelijk bestuursgebied onder de zorg en invloed van een pastor. Ook te gebruiken voor delen van het plaatselijk bestuur, zoals in Engeland en de staat Louisiana, gebaseerd op of ontleend aan oorspronkelijke kerkelijke verdelingen.

Gebouwen voor seculiere bijeenkomsten van leden van een bepaalde kerk.

Verwijst naar de voornaamste feestdag van de christelijke kerk, waarop de opstanding van Jezus Christus wordt gevierd. In westerse kerken gebeurt dat tussen 22 maart en 25 april, afhankelijk van de datum van de eerste volle maan na het begin van de lente. Orthodoxe kerken gebruiken de juliaanse datum voor het begin van de lente en vieren Pasen daarom meestal op een andere, latere datum. Sommige paastradities (zoals paaseieren en de paashaas) hebben een heidense oorsprong. Pasen is voortgekomen uit het primitieve 2de- en 3de-eeuwse christelijke feest dat de Pasch werd genoemd; het was de christelijke tegenhanger van het joodse Pascha, waarbij zowel de dood als de opstanding van Christus werd gevierd. De paaswake is in liturgische kerken de belangrijkste plechtigheid, die wordt gehouden op de avond voor Pasen; de paaskaars werd geïntroduceerd omstreeks de 4de eeuw. Hoewel Pasen op één bepaalde zondag wordt gevierd, wordt het belang van het paasfeest onderstreept door het lange voorbereidende vasten, door de plechtige diensten van de Goede Week en door de vijftig dagen van Pasen tot Pinksteren, een periode die de paastijd wordt genoemd. Het belang van Pasen blijkt uit het feit dat het hele liturgische jaar rond Pasen is ingericht, net als de kerkelijke kalender van veranderlijke feestdagen. In paasceremonies komen vaak verwijzingen naar de doop voor, die de vroegere gewoonte weerspiegelen om neofieten te dopen tijdens de wake.

Verwijst naar onderscheiden vertrekken in tempels of kerken. In klassieke tempels waren deze vertrekken de verblijven van de 'pastophori', leden van een priesterorde die de relikwieën van de goden meedroegen in processies. Volgens de overlevering had ook de tempel in Jeruzalem zulke vertrekken, reden waarom de term ook verwijst naar ruimten die een nabootsing van deze vertrekken zijn en zich gewoonlijk bevinden aan weerszijden van de bema in klassieke kerken of moderne Grieks-orthodoxe kerken.

Dualistische christelijke geloofsgemeenschap, in de 7de tot 11de eeuw ontstaan in Armenië en het oosten van het Byzantijnse Rijk. De identiteit van Paulus, de naamgever van de paulicianen, is omstreden. De beweging, in het midden van de 7de eeuw gesticht door een Armeniër genaamd Constantijn, lijkt een wijdverbreide politieke en militaire opstand te hebben veroorzaakt. Behalve gedurende een korte periode waarin zij in de gunst was bij de iconoclastische keizers van de 8ste en 9de eeuw, werd de beweging voortdurend vervolgd met als consequentie dat zij een bondgenootschap aanging met de moslims. De beweging is vooral beïnvloed door de dualistische overtuigingen van het marcionisme en het manicheïsme. De fundamentele dualistische doctrine van de paulicianen stelde dat er een slechte God en een goede God bestaat, van wie de eerste de schepper en heerser van deze wereld is en de laatste de schepper en heerser van de wereld die komen gaat. Hieruit leidden zij de ketterse notie af dat Jezus niet werkelijk de zoon van Maria was. Terwijl de paulicianen het evangelie van Lucas en de brieven van Paulus in ere hielden, verwierpen zij het Oude Testament en de brieven van Petrus. Ook de sacramenten, de eredienst en de hiërarchie van de gevestigde kerk werden verworpen. Ondanks de vervolging verspreidden de doctrines van de beweging zich, in het bijzonder onder Macedonische, Bulgaarse en Griekse boeren. De paulicianen hebben invloed gehad op een andere neomanicheïstische gezindte, de bogomielen die in de 10de eeuw opkwamen. In de vroege 19de eeuw werden nog kleine pauliciaanse gemeenschappen aangetroffen in de door Russen bezette delen van Armenië.

Verwijst naar de stijl en de cultuur van de 17de- en de 18de-eeuwse Duitse kolonisten in Pennsylvania en hun afstammelingen. Hun cultuur wordt gekenmerkt door het bewaren van traditionele Duitse stijlen van voedselbereiding en vakmanschap, en is vaak te herkennen aan specifieke decoratieve motieven, zoals geometrische hextekens die zijn geschilderd op schuren en bloem- en overige patronen die zijn gestempeld op meubels en huishoudelijke artikelen. Sommige afstammelingen rijden in door paarden getrokken karren, dragen eenvoudige kleren en leven volgens strikt religieuze principes. De grote stroom immigranten vanuit het Rijngebied in Duitsland werd aangemoedigd door de religieuze tolerantie van de koloniale regering van William Penn. Immigranten waren leden van verschillende groepen, zoals mennonieten, quakers, amish, Moraviërs, Schwenckfelders en Dunkers (of Duitse baptisten); tot latere immigranten behoorden lutheranen en leden van de Gereformeerde Kerken.

Liturgische kleding in de vorm van een cape, gedragen door geestelijken van de Oosterse kerken.

Kalotten die door gewijde officianten in de katholieke kerk worden gedragen. De kleur is afhankelijk van de functie: wit is voor de paus, rood voor kardinalen, violet voor bisschoppen en zwart voor alle anderen.

Een christelijke vernieuwingsbeweging die de nadruk legt op de afdaling van de Heilige Geest op de apostelen tijdens de eerste christelijke pinksterdag. De moderne pinksterbeweging ontstond in 1901 in de Verenigde Staten toen Charles Parham een verband legde tussen de doop en het spreken in tongen. Ook de terugkeer van profetie en gebedsgenezing is een onderdeel van de pinksterbeweging. Pinksterkerken kenmerken zich door de uiteenlopende vormen van participatie en informaliteit in de eredienst en door hun letterlijke uitleg van de Bijbel. De beweging spreekt armen en laagopgeleiden waarschijnlijk deels aan omdat er in het algemeen meer nadruk wordt gelegd op spirituele beleving dan op intellectuele reflectie. Zendingswerk heeft gewoonlijk een hoge prioriteit maar de vorming van een vertegenwoordigend lichaam van pinkstergemeenten stuit op veel weerstand, evenals de oecumenische beweging. Sinds de jaren 60 van de 20ste eeuw is de pinksterbeweging ook opgedoken binnen de rooms-katholieke, de protestantse en de Grieks-orthodoxe kerk.

Waterreservoirs in Romeinse huizen, waar men ze gebruikte als zwembad of visvijver, of in openbare baden, waar ze fungeerden als koelbad. In middeleeuwse kloostergemeenschappen gebruikte men piscines als visvijvers, want vis was een belangrijk onderdeel van het dieet. Ze werden ook gebruikt in architectuurstijlen die de klassieke stijl imiteerden, met name in de achttiende eeuw. Zie ���piscines (christelijk toebehoren)' voor bassins met een afvoerkanaal die men in christelijke kerken gebruikte tijdens de liturgie.

Personen die optreden als portiers en begeleiders, verantwoordelijk voor het naar hun plaatsen escorteren van bezoekers in een theater, kerk, gerechtszaal of andere plaats van samenkomst.

Franse krukken met gekruiste, inklapbare poten. Ze verschillen van 'taboeretten', die vaste, verticale poten hebben en in woonhuizen worden gebruikt. Gebruik 'bisschopskrukken' voor vouwstoelen met een kerkelijke oorsprong en gebruik ‘faldistoria’ voor vouwstoelen die door bisschoppen of andere prelaten in het koor van een kerk worden gebruikt.

Verwijst in het algemeen naar de stijl in kunst en architectuur in de Portugese territoria in Zuid- en Oost-Azië en Brazilië van de 16de tot en met de 18de eeuw. De term wordt normaal gesproken niet gebruikt voor de kunst die in de latere Portugese gebieden in Afrika werd vervaardigd. De stijl combineert elementen uit Emanuelstijl, renaissance, barok, rococo en Neo-klassieke stijlen uit Europa met de oorspronkelijke motieven die in de kolonies werden ontwikkeld. Er ontstond een stijl die zich kenmerkt door lyrische elegantie. In de architectuur werd de stijl vooral gebruikt in forten en kerken.

Een van de belangrijkste protestantse groeperingen die voortkwamen uit de 16de-eeuwse Reformatie. In het algemeen hebben moderne presbyteriaanse kerken hun oorsprong in de calvinistische kerken op de Britse eilanden, waarvan de Europese tegenhangers bekend zijn geworden onder de meer algemene naam 'gereformeerden'. De term 'presbyteriaans' verwijst ook naar een collegiaal type kerkbestuur onder leiding van pastors en leken die ouderlingen of presbyters worden genoemd. Strikt genomen maken alle presbyteriaanse kerken deel uit van de gereformeerde of calvinistische traditie, maar zijn niet alle gereformeerde kerken presbyteriaans in hun bestuursvorm.

De woningen die beschikbaar worden gesteld aan geestelijken, meestal dominees in de Anglicaanse Kerk.

Religieuze voordrachten die deel uitmaken van een kerkdienst.

Bundels waarin preken of homilieën zijn opgenomen, met name die preken en homilieën die gedurende een bepaald kerkelijk jaar tijdens de mis zullen worden gelezen.

Geestelijken met een hoge rang en veel authoriteit in de christelijke kerk.

Ruimten in christelijke kerken tussen het zangkoor en het sanctuarium, meestal gereserveerd voor geestelijken.

De algemene term voor typen christelijk geloof die zijn ontstaan tijdens de Reformatie. Hoewel de vroegste vormen van protestantisme werden beoefend door de volgelingen van Luther, Calvijn en Zwingli, wordt de term tegenwoordig gebruikt voor de meeste overtuigingen die niet rooms-katholiek of orthodox zijn. Protestanten willen dichter bij de geloofsstijl van de vroege kerk staan, die volgens hen in de katholieke praktijk overschaduwd is geraakt. De term is afkomstig van het woord 'protestari', wat niet alleen 'protesteren' betekent, maar ook 'belijden'. Enkele algemene kenmerken van het protestantisme zijn: rechtvaardiging door het geloof alleen, de berusting van alle gezag bij de Bijbel en de leer dat alle gelovigen zelf hun zonden aan God kunnen belijden, waarbij het aanhoren van de biecht niet alleen aan priesters is voorbehouden.

Een van de beide 'pastophoria' (nissen), waar de benodigdheden en paramenten voor het misoffer in de vroegchristelijke en Byzantijnse kerk werden klaargezet.

Te gebruiken voor hooggeplaatste functionarissen in verschillende organisaties, gewoonlijk in kerkelijke en academische instituten. Geen Nederlands equivalent voor deze algemene betekenis.

Verwijst naar boeken of andere documentvormen die het Boek der Psalmen bevatten, dat is samengesteld uit 150 psalmen uit het Oude Testament. Een psalter is meestal onderverdeeld in delen die dagelijks bij de metten en op zondag bij de vespers worden gereciteerd, en wordt gebruikt als liturgisch boek door de clerus bij de breviergebeden of getijden, of door leken voor privégebeden. Naast de psalmen bevatten psalters gewoonlijk ook een kerkelijke kalender, gezangen, geloofsbelijdenissen en de litanie van de heiligen. Koning David en zijn hofmuzikanten werden van oudsher beschouwd als auteurs van de psalmen. De onderwerpen van de psalmen zijn meestal hymnen om God te prijzen en smeekbeden om hulp en mededogen. In de christelijke traditie werden de psalmen zo geïnterpreteerd dat de Heer uit het Oude Testament werd gezien als Christus de Verlosser. Diverse passages uit afzonderlijke psalmen werden gezien als christelijke metaforen en vooraankondigingen. Hiëronymus maakte in de 4de eeuw n. Chr. de Hebreeuwse tekst van de psalmen voor westerse lezers toegankelijk door deze in het Latijn te vertalen. Twee vertalingen zijn gemaakt op basis van de Griekse versie (de Septuagint) en één vertaling rechtstreeks uit de originele taal. De drie versies zijn respectievelijk bekend als de Romeinse, gallicaanse en Hebreeuwse psalters. Het psalter was een van de meest geïllustreerde middeleeuwse teksten in het westen. Deze illustraties begonnen rond 725 n. Chr. en floreerden van de 12de tot de 14de eeuw. De tekst werd vaak verfraaid met prachtige ornamenten en afbeeldingen; psalmen leenden zich echter niet goed voor letterlijke illustratie, in tegenstelling tot de meer verhalende Bijbelgedeelten. Als gevolg hiervan waren de illustraties zeer gevarieerd, zowel in stijl als in iconografie. De meeste geïllumineerde psalters bevatten decoratieve gehistoriseerde beginletters bij de belangrijkste onderverdelingen van de tekst.

Een christelijke sekte die in het midden van de 17de eeuw ontstond in Engeland en de Amerikaanse koloniën. Ze bepleiten de directe inwaartse vrees voor God, benadrukken de nabijheid van de leer en leiding van Christus en wijzen naar buiten gekeerde rituelen en geestelijke ambten af. Quakers geloven in een spiritueel doopsel en een spirituele communie. De groep heeft een lange traditie van strijd tegen oorlog en een actieve inzet voor vrede. De quakers vertegenwoordigen de extreem linkse vleugel van de 17de-eeuwse puriteinse beweging en werden vaak vervolgd om hun onconventionele christelijke beleving. Scheidingen in de 18de en 19de eeuw werden tijdens en na de Eerste Wereldoorlog hersteld, toen de afname van het onderlinge wantrouwen samenwerking en hereniging mogelijk maakte. George Fox (1624-91), stichter van het genootschap in Engeland, liet optekenen dat in 1650 'rechter Bennet uit Derby ons als eerste quakers noemde, omdat we oproepen te beven voor het woord van God.' Waarschijnlijk werd de naam ook gebruikt omdat ze tijdens hun samenkomsten daadwerkelijk trilden om hun religieuze beleving te tonen. Hoewel de term oorspronkelijk spottend was bedoeld, wordt de term door de quakers zelf gebruikt en kan deze tegenwoordig zonder schaamte worden gebruikt. Het kerkbestuur bij de quakers is gebaseerd op maandelijkse samenkomsten.

Verwijst naar een stijl van schilderkunst en beeldhouwkunst die werd verspreid door een koloniale kunstacademie in Ecuador, gesticht in 1552. Daarmee werd de basis gelegd voor een religieuze kunststroming die vooral houten polychrome beeldhouwwerken en schilderijen zou voortbrengen. In de architectuur heeft de stijl invloed uitgeoefend op kerken, kloosters en landhuizen, met kenmerkende elementen zoals barokzuilen en -plafonds, en omvangrijke, van bladgoud voorziene altaren.

Dierenriemsymbool van een ram, ruwweg gebaseerd op het sterrenbeeld met dezelfde naam. De dierenriemtekens zijn bewaard gebleven via klassieke Griekse en Romeinse decoratie, waren populair in Noord-Europese Romaanse en Gotische kerken en werden vaak aangetroffen in middeleeuwse psalters en getijdenboeken. Ze symboliseren elke maand waarin de zon het betreffende sterrenbeeld binnengaat. Deze tekens zijn ook gebruikt als decoratie op plafonds, kaarten, uurwerken en astronomische instrumenten.

Verwijst naar de periode en stijl in de Gotische kunst in Frankrijk en elders in Europa van de late 12de tot en met de 13de eeuw. In deze tijd worden de Gotische idealen gerealiseerd in de architectuur en andere kunsten. In de beeldhouwkunst en schilderkunst wordt de stijl gekenmerkt door een terugkeer naar het evenwicht en naturalisme van de beeldhouwkunst in het oude Griekenland en Rome. In de architectuur wordt de stijl gekenmerkt door elegante, verheven proporties, een beweging naar een gevoel van grotere leegte dan volte, en symmetrie in het ontwerp, dat vaak niet exact werd uitgevoerd omdat plannen vaak werden gewijzigd of onvoltooid bleven. In de kerkarchitectuur omvatte het ontwerp meestal twee torens aan de westelijke gevel, verkorte transepten, drie of vier verdiepingen, luchtbogen, centraal geplaatste roosvensters en uitgebreide campagnes van steeds verfijnder beeldhouwwerk en glas in lood.

Aantal personen dat wettig gezag heeft om alle zaken te horen en te beoordelen, of het nu gaat om militaire of kerkelijke zaken of zaken met betrekking tot het wettelijk recht of het gewoonterecht van het land.

Verwijst naar de periode van de religieuze revolutie die plaatsvond in de christelijke kerk van Midden- en Noordwest-Europa in de 16de eeuw, die tot doel had de doctrines en gewoonten van de Rooms-katholieke kerk te hervormen en die de grondslag vormde voor het Protestantisme. De stijl kenmerkt zich door een verandering van het begevingsrecht van de kerk aan de leken. In de onderwerpkeuze vind een verschuiving plaats van heiligenlevens en andere katholieke thema’s naar onderwerpen die meer betrekking hebben op de gewone man, vooral landschappen, stillevens, portretten, joods bijbelse en bepaalde christelijk bijbelse thema’s.

Voor sanctuaria bestemde schermen bestaande uit meerdere panelen zoals die in oosters-orthodoxe kerken voorkomen, maar dan op kleinere schaal uitgevoerd. Gebruikt voor privédevotie in familiekapellen, woonhuizen of op reis. De heiligen werden op dezelfde wijze afgebeeld als op iconostasen in kerken.

Kleine paarse stola met witte keerzijde meestal vervoerd in een foedraal. Wordt door de priester gebruikt bij het toedienen van de sacramenten buiten het kerkgebouw.

Verwijst naar relatief grote versierde muren, schermen of andere constructies boven en achter het hoogaltaar van een christelijke kerk. Een reredos kan tegen de apsismuur of direct achter het altaar zijn geplaatst. Ook kan een reredos deel uitmaken van een altaarscherm. De term is afgeleid van een Anglo-Frans woord dat 'achter' of 'achterkant' betekende en raakte ingeburgerd in de 15de eeuw. De reredos ontstond uit de dorsaal, een tapisserie of schildering op de muur achter het altaar. In het kerkinterieur werden vanaf de late 11de eeuw de zetel van de bisschop en het koorgestoelte naar voren gebracht ten opzichte van de altaarmuur, en kwam de reredos als een scherm tussen hen en de congregatie in te staan. In bepaalde Engelse kerken diende de reredos als afscheiding tussen het koor en het achterkoor. In de loop van de tijd ging men voor het maken van de reredos kostbare materialen gebruiken en werd deze overdadig gedecoreerd, vaak met beeldsnijwerken, nissen, beeldhouwwerken, schilderingen en tapisserieën. De reredoses in Spaanse kerken werden in de loop der tijd zo breed als het schip en zo hoog als het dakgewelf. Een 'retabel' is iets anders. Dit is kleiner en staat achter op het altaar zelf of op een sokkel achter het altaar. Dit in tegenstelling tot reredoses die meestal vanaf de grond verrijzen achter het altaar. Veel altaren hebben zowel een reredos als een retabel. In de architectuur kan de term 'reredos' ook verwijzen naar een scherm of scheidingswand in een andere context, bijvoorbeeld naar de muur die de achterkant vormt van een open haard in een oude zaal.

Boeken met responsoria voor kerkdiensten.

Verwijst naar toevoegingen geplaatst op de altaartafel in een christelijke kerk. Een retabel kan bestaan uit een eenvoudige plank of rand die is aangebracht boven de achterkant van het altaar en die wordt gebruikt als kaarsenhouder. Er kan ook een raamwerk of een andere constructie aan verbonden zijn waarin beschilderde of beeldgesneden panelen zijn gemonteerd, met of zonder een plank voor kaarsen. Een 'reredos' is iets anders; deze verrijst meestal vanaf de grond achter het altaar. Het retabel is kleiner en staat achter op het altaar zelf of op een sokkel achter het altaar. Veel altaren hebben zowel een reredos als een retabel. Gebruik 'retablo's' voor de kleinere Mexicaanse en Spaans-Amerikaanse schilderingen van christelijke heiligen en andere heilige figuren.

Boeken die de liturgie van de Latijnse kerk voor het toedienen van de sacramenten door pastoors bevatten.

Halve fronton, zoals die die het einde van een lessenaarsdak of het dak op een zijbeuk van een kerk afbakenen. Soms zijn ze gekruld, gebogen of op een andere manier versierd.

Verwijst naar de stijl en de periode die in West-Europa de boventoon voerde in de 11e en 12e eeuw. De stijl floreerde in de architectuur met de nieuwe groei van de steden, de bijbehorende kerken en de wederopbouw van kloosters. De stijl heeft kenmerkende regionale verschillen, maar over het algemeen wordt het gekarakteriseerd door de invloed en de interpretatie van de Romeinse en daaropvolgende bouwkunst. De grote omvang, ronde bogen, gewelven van metselwerk en innovaties in de constructie om voldoende verlichting te bieden. De stijl ontwikkelde zich ook in monumentale reliëfsculpturen, glas-in- lood, boekverluchting, muurschildering, ivoor-snijwerk en kostbaar metaalwerk. Het wordt gekenmerkt door vlakke gestileerde vormen, en de zeer gedetailleerde ornamenten. Periode 950-1250.

Wordt gebruikt voor ronde stenen torens die aan de bovenkant toelopen, met een kegelvormige stenen kap, vier tot vijf verdiepingen en een toegangsdeur hoog boven de grond; veelvoorkomend in Ierland, verbonden met kerken, en waarschijnlijk gebouwd tussen de 10e en de 12e eeuw.

Speciale bekleding van altaaronderdelen of ander (kerkelijk) meubilair of (kerkelijke) architectuuronderdelen bij gelegenheid van begrafenis of rouwdienst.

Vaandel van zwarte stof meegedragen in de rouwstoet en opgesteld in de kerk tijdens begrafenismis.

Kralenkettingen die worden gebruikt als concentratiemiddel tijdens het bidden, veel gebruikt in diverse religies, zoals het hindoeïsme, de islam, het rooms-katholicisme, de oosters-orthodoxe kerk en het judaïsme.

Te gebruiken voor de autonome staatskerk van Rusland of een van de zijtakken van de staatskerk buiten Rusland.

Boeken die voornamelijk gebeden bevatten voor het vieren van de dienst in de westerse kerk. Tegen de 13e eeuw werden deze over het algemeen in het misboek gevouwen.

Ruimten in of aan kerken waar de liturgische voorwerpen en misgewaden worden bewaard.

Korte nauwsluitende tunica's met halflange mouwen en doorgaans rijkelijk versierd met borduurwerk, gelijkend op dalmatieken, gedragen door bisschoppen van de Oosters-orthodoxe kerk tijdens de liturgie.

De meest gewijde plaatsen in religieuze gebouwen. In een christelijke kerk is het de ruimte waarin zich het hoofdaltaar bevindt.

Kleine prent op perkament of papier met een afbeelding van Christus, Maria, een heilige of een devotie(beeld). Vanaf de dertiende eeuw in grote oplagen onder het volk verspreid. Ze werden in gebeden- en kerkboeken gestoken of hingen aan de wanden van huizen.

Verwijst naar kleine houten of ivoren beeldsnijwerken van heiligen en andere vereerde figuren, die werden gemaakt voor rooms-katholieken in Spaanse kolonies in Amerika, het Caribisch gebied en elders. De term kan ook verwijzen naar latere imitaties van deze vroege beeldsnijwerken. Ze kenmerken zich in het algemeen door een stijl die doet denken aan de 17de-eeuwse Spaanse barokstijl maar met een minder verfijnde techniek en primitieve voorstellingen van gelaatstrekken en anatomie. Ze werden waarschijnlijk oorspronkelijk gesneden door priesters die geïmporteerde beeldhouwwerken imiteerden en zijn uiteindelijk beïnvloed door inheemse stijlen. Ze werden uiterst populair in de Spaanse kolonies, konden worden aangetroffen in elk typisch christelijk huis en werden in kerken geplaatst, waar sommige de bestemming van bedevaarten werden. Het was gebruikelijk de santo’s te hullen in kleding van stof die vaak versierd was met complex borduurwerk. De term kan ook verwijzen naar tweedimensionale voorstellingen van heiligen die in Mexico en het zuidwesten van de Verenigde Staten ‘retablo’s’ worden genoemd. Driedimensionale beelden van heiligen worden vaak ‘bulto’s’ genoemd in Mexico en het zuidwesten van de Verenigde Staten.

Stenen doodisten, vaak versierd met beeldhouwwerk en meestal bijgezet in een kerk, gewelf of tombe.

Snaarinstrumenten met een slanke, rechthoekige klankkast met frets langs de lange linkerkant en spits toelopend aan de bovenkant, om daar uit te lopen in een sleutelkast, 1-4 melodiesnaren en meerdere bourdonsnaren; bespeeld door er op te tokkelen, Duitsland.

Rompen van kerken, onderscheiden van het koor en eventuele voorbouwsels aan de tegenovergestelde zijde (torens, westwerk). Het schip is eenbeukig of onderverdeeld in middenbeuk of -schip en zijbeuken of -schepen. VWB

Dierenriemteken van een schorpioen, ruwweg gebaseerd op het gelijknamige sterrenbeeld. De tekens van de dierenriem, overblijfselen van Oudgriekse en Romeinse decoraties, waren populair in de romaanse en gotische kerken van Noord-Europa. Ze worden ook vaak aangetroffen in middeleeuwse psalters en getijdenboeken als symbool van iedere maand waarin de zon in het betreffende sterrenbeeld komt. Daarnaast zijn ze gebruikt als decoratie op plafonds, kaarten, uurwerken en astronomische instrumenten.

Scholen die onderwijs bieden in theologie en religieuze geschiedenis, met als belangrijkste, maar niet als enige doelstelling het voorbereiden van de studenten op werk als priester, predikant of kerkmedewerker; worden meestal gesteund en beheerd door een kerk of een andere religieuze organisatie. Gebruik 'rabbijnenscholen' voor scholen die zijn gewijd aan het opleiden van rabbi's.

Onderwijsinstellingen die onderwijs bieden in theologie en religieuze geschiedenis, met als belangrijkste, maar niet als enige, doelstelling het voorbereiden van de studenten op werk als priester, predikant of kerkmedewerker; worden meestal gesteund of beheerd door een kerk of een andere religieuze organisatie. Gebruik 'rabbijnenscholen' voor scholen die zijn gewijd aan het opleiden van rabbi's.

Quilts waarop veel namen, handgeschreven teksten of signaturen staan; meestal gemaakt om geld in te zamelen voor de kerk of een goed doel, waarbij de donateurs een klein bedrag betalen om hun naam op de quilt te laten schrijven of borduren. Geen Nederlands equivalent.

Snaarinstrumenten, vleugelvormig, met een toets langs de linkerkant en 2 snaren die verkortbaar zijn door middel van knopjes; bespeeld met een strijkstok.

Verwijst naar de laatgotische Duitse architectuur en kunst van het midden van de 14de eeuw tot aan het midden van de 16de eeuw. De term betekent ‘bijzondere gotiek’ en wordt weinig gebruikt door moderne onderzoekers, hoewel het voorheen een populaire term was. De term werd voor het eerst gebruikt door Duitse kunsthistorici aan het begin van de 20ste eeuw, teneinde het in hun ogen ‘irrationele’ karakter van de Duitse gotiek te beschrijven. De stijl verschilt van de Franse gotiek door het uitgebreide gebruik van de hallenkerk in plaats van de basiliek en door de eenheid in het interieur, in tegenstelling tot duidelijk afgebakende ruimtelijke eenheden.

Enkellange gewaden van verschillende typen, maar meestal met lange, smalle mouwen; van de 12e tot de 16e eeuw gedragen door mannen en vrouwen, daarna vooral door geestelijken en anderen die deelnemen aan kerkdiensten; vanaf de 18e eeuw ook met knoopsluiting aan de voorzijde.

Verwijst naar de stijl en periode die loopt van de vroege 16de tot de vroege 19de eeuw in de door de Spanjaarden gekoloniseerde gebieden, in het bijzonder op de beide Amerikaanse continenten. De stijl is vooral zichtbaar in de schilderkunst, beeldhouwkunst en in kerkelijke en militaire architectuur. De stijl toont de smaak van de aristocratische grootgrondbezitters en van de kerk en imiteert in feite de gangbare stijlen uit Spanje, de Nederlanden, Italië en Frankrijk. Soms zijn er in beperkte mate invloeden uit lokale tradities en ontwerpen gebruikt.

Middeleeuwse benaming voor in de muur uitgespaarde wandkasten of opbergruimten die door deuren zijn afgesloten. Ze dienden als vergaarplaats voor levensmiddelen die als aalmoezen werden weggegeven. De benaming bleef voornamelijk in gebruik voor aumbries die in de muur waren uitgespaard of aan de muur hingen nabij het altaar in een kerk waarin gewijde voorwerpen werden bewaard. Gebruik 'wandkasten' voor soortgelijke, met deuren afgesloten kasten van na de 17e eeuw.

Zware stukken wapenuitrusting die aan de borstplaat zijn geschroefd en zijn gevormd naar de contouren van de linkerschouder, om ook de linkerkant van de borst en bovenarm te bedekken. De onderste rand steekt uit om ook de rechteronderarm, die de teugels vasthoudt, gedeeltelijk te beschermen. Ze werden gebruikt als versterkingsstukken voor een toernooiuitrusting.

Dierenriemsymbool van een steenbok, ruwweg gebaseerd op het sterrenbeeld met dezelfde naam. De dierenriemtekens zijn bewaard gebleven via klassieke Griekse en Romeinse decoratie, waren populair in Noord-Europese Romaanse en Gotische kerken en werden vaak aangetroffen in middeleeuwse psalters en getijdenboeken. Ze symboliseren elke maand waarin de zon het betreffende sterrenbeeld binnengaat. Deze tekens zijn ook gebruikt als decoratie op plafonds, kaarten, uurwerken en astronomische instrumenten.

Sjerpen die in vroeger tijden werden gedragen door bisschoppen van de katholieke kerk en tegenwoordig alleen nog door de paus.

Tangen, meestal van zilver gemaakt, met klauwvormige of lepelvormige uiteinden waarmee suikerklontjes worden opgepakt.

Een schelpmarmer uit het Engelse Sussex. De hoofdkleur is grijs met enkele groene of blauwe plekjes. De oude plaatselijke naam 'winklestone' verwijst naar de grote hoeveelheid kleine slakkenhuizen (‘winkles’) in het marmer. Het werd in de middeleeuwen gebruikt om kerken te verfraaien en bleef nog eeuwenlang populair.

Een liturgisch document zoals het 'Synodikon van Orthodoxie' waaruit wordt voorgedragen of speciale feestdagen, met name in de oosters-orthodoxe kerk. De term kan ook verwijzen naar een brief van een patriarch aan een andere patriarch ter verspreiding van de besluiten van een patriarchale synode of raad. In bredere zin betreft het een verklaring die is ondertekend door leden van een synode ter bekrachtiging van genomen besluiten.

Gebruikt voor bewaarplaatsen, vaak met architectonisch karakter, die zijn geplaatst in, op of dichtbij het hoge altaar in het sanctuarium van een kerk, als houder voor de ingezegende hostie.

Gebedshuizen die in tegenstelling tot kerken geen ecclesiastisch architecturaal ontwerp hebben. Het zijn tijdelijke gebedshuizen of vergaderplaatsen van Protestant Nonconformists.

Dierenriemsymbool van een stier, ruwweg gebaseerd op het sterrenbeeld met dezelfde naam. De dierenriemtekens zijn bewaard gebleven via klassieke Griekse en Romeinse decoratie. Ze waren populair in Noord-Europese Romaanse en Gotische kerken en werden vaak aangetroffen in middeleeuwse psalters en getijdenboeken. Ze symboliseren elke maand waarin de zon het betreffen sterrenbeeld binnengaat. Deze tekens zijn ook gebruikt als decoratie op plafonds, kaarten, uurwerken en astronomische instrumenten.

Wordt gebruikt voor religieuze gebouwen die zijn gewijd aan het dienen van een godheid of godheden, vaak met een cultusafbeelding; wordt niet gebruikt voor christelijke en islamitische religieuze gebouwen, gebruik daar 'kerken' of 'moskeeën'. Kan ook worden gebruikt voor protestantse vereringsplaatsen in Frankrijk en en sommige Frans-sprekende gebieden.

Kerken die tijdelijk als kathedraal worden gebruikt, zoals bijvoorbeeld tijdens verbouwingen of tijdens de creatie van een nieuw bisdom.

Hekwerk of traliewerk in een kerk, ontworpen om ongelovigen buiten een kapel of altaar te houden.

Verdiepingen in basilicale kerken die zich boven de arcatuur van het schip bevinden, en die een ruime doorgang bevatten. Te onderscheiden van 'triforiums' die zich altijd op het niveau net onder het dak van de zijbeuk bevinden en die geen ruime doorgangen hebben.

Verdiepingen in basilicale kerkinterieurs net onder het dak van de zijbeuk of - indien aanwezig - net onder het dak van de tribune, geopend naar het middenschip; ze kunnen een kleine doorgang bevatten. Te onderscheiden van 'tribunes (verdiepingen)', die altijd ruime doorgangen hebben.

Dierenriemsymbool van een tweeling, ruwweg gebaseerd op het sterrenbeeld met dezelfde naam. De dierenriemtekens zijn bewaard gebleven via klassieke Griekse en Romeinse decoratie, waren populair in Noord-Europese Romaanse en Gotische kerken en werden vaak aangetroffen in middeleeuwse psalters en getijdenboeken. Ze symboliseren elke maand waarin de zon het betreffende sterrenbeeld binnengaat. Deze tekens zijn ook gebruikt als decoratie op plafonds, kaarten, uurwerken en astronomische instrumenten.

Boeken met voorschriften en aanwijzingen voor de religieuze diensten van kerkjaar van de Oosterse kerk.

In het bijzonder te gebruiken voor de vrijzinnig protestantse beweging die in Europa opkwam tijdens de Reformatie in de 16de eeuw, werd belichaamd door een kerk in Transsylvanië en een confessionele status verkreeg in Groot-Brittannië, de Verenigde Staten en Canada tijdens de 19de eeuw. De beweging wordt gekenmerkt door de afwijzing van de orthodox christelijke leer van de Drie-eenheid en de goddelijke Christus, het vrije gebruik van de rede in religieuze zaken en het geloof dat God bestaat in één persoon. In 1961 fuseerde deze beweging in de Verenigde Staten en Canada met de universalistische beweging, waardoor het ‘unitaristisch universalisme’ ontstond. Ook in het algemeen te gebruiken voor de theologische leer van de eenheid van God en het mens-zijn van Jezus, zoals voor het eerst verwoord in het monarchisme van de 2de en 3de eeuw en in de leer van Arius in de 3de en 4de eeuw, en later in de leer van de radicale neoplatonisten uit de Reformatie zoals Michael Servetus, Faustus Socinus en Ferenc David.

Vrijzinnige religieuze groepering, in 1961 ontstaan in de Verenigde Staten en Canada na het samengaan van de unitariërs en de universalisten. Tot de kenmerkende beginselen behoren de verantwoordelijkheid van elk individu voor zijn of haar eigen religieuze overtuigingen en ethische normen, de onvervreemdbare waarde en waardigheid van iedere mens, het belang van religieus gemotiveerde actie voor maatschappelijke hervormingen, het democratische bestuur van de kerk, en eerbied en respect voor een diversiteit aan religieuze tradities. De leden hoeven niet een bepaald credo te onderschrijven.

Verwijst naar een stijl die zich ontwikkelde in het tweede kwart van de 11de eeuw in Scandinavië en in Scandinavische nederzettingen in Ierland en Engeland. De stijl is genoemd naar het houtsnijwerk op de staafkerk in het Noorse Urnes en kenmerkt zich door het gebruik van getransformeerde motieven uit de Ringerike-stijl en nieuwe elementen. De werken vertonen een grotere eenheid dan de Ringerike-werken. Opvallend zijn de uiterst gestileerde dieren, waarbij grotere dieren vaak worden afgebeeld met een merkwaardig, afwisselend breder en smaller wordend lichaam.

Onderaardse kerkers.

in de Roomse- en Oud-Katholieke kerken: stoel met lage rugleuning in het priesterkoor, ter zijde van het altaar, waarop de priester plaats neemt bij de vespers.

Plaatsen in christelijke kerken waar een transept het schip kruist.

Torens op de kruisingen van kerken.

Dierenriemsymbool van een vis, ruwweg gebaseerd op het sterrenbeeld met dezelfde naam. De dierenriemtekens zijn bewaard gebleven via klassieke Griekse en Romeinse decoratie, waren populair in Noord-Europese Romaanse en Gotische kerken en werden vaak aangetroffen in middeleeuwse psalters en getijdenboeken. Ze symboliseren elke maand waarin de zon het betreffende sterrenbeeld binnengaat. Deze tekens zijn ook gebruikt als decoratie op plafonds, kaarten, uurwerken en astronomische instrumenten.

Constructies met deuren die toegang geven tot de hoofddeuren van een gebouw, waardoor een sluissysteem ontstaat met twee stellen deuren, of draaideuren, bijvoorbeeld in kerken, theaters, banken, schone kamers in laboratoria, schepen, enzovoort. Bij beveiligde systemen moet de buitendeur eerst dicht zijn voor men de binnendeur opent. Ook als deze veiligheidsmaatregel niet wordt toegepast (bijvoorbeeld in kerken), beschermt het systeem de binnenkant van het gebouw tegen licht en geluid van buiten en tegen wind en regen. Het verschil tussen een voorhal en een portaal is erin gelegen dat een portaal deel uitmaakt van het grondplan en met het gebouw is geïntegreerd, terwijl een voorhal een aparte constructie is die aan de hoofdingang is vastgemaakt.

Zij die het gezang van een koor of gemeente in een kerk, klooster of kathedraal begeleiden of dirigeren, met name de functionarissen van sommige kerken met die titel.

Betrekkelijk kleine beelden, geschilderd of gebeeldhouwd als bas-reliëf of als rondsculptuur, die aan een christelijke kerk of bedevaartsplaats worden geschonken in de hoop op of uit dankbaarheid voor het lenigen van ziekte of smart door God, de Maagd Maria of een heilige. De beelden kunnen heiligen, andere menselijke figuren, delen van menselijke figuren of andere levende of onbezielde zaken voorstellen. De Latijnse en Griekse inscripties die vaak op de beelden voorkomen beginnen met de woorden ‘ex voto’ respectievelijk ‘hyper euches’, vandaar dat votiefbeelden ook wel ‘ex voto’s’ worden genoemd. De term kan ook verwijzen naar prechristelijke en pre-islamitische cultusobjecten en rituele voorwerpen van soortgelijke of identieke vorm uit Klein-Azië, Noord-Afrika, het Middellandse Zeegebied en westelijk Centraal-Europa. Kan ook worden gebruikt voor soortgelijke voorwerpen die via recentere tradities zijn ontwikkeld in de godsdiensten van India, Tibet, China en Japan. Gebruik ‘votiefgeschenken’ voor voorwerpen met dezelfde functie maar zonder beelden.